Geliefde Khmerleraar gestorven en school 3, 4 en 5

Geliefde Khmerleraar gestorven en school 3, 4 en 5 voorzien van boeken

Het aftellen was al een flinke tijd geleden begonnen, maar het moment komt nu heel dichtbij: volgende week zal ik voet op Nederlandse bodem zetten. Als alles volgens plan verloopt, zal ik vrijdag 25 juli op Schiphol aankomen en drie weken genieten van het weerzien met Ellen, kinderen en aanhang, naaste familie, buurtjes en nog vele anderen.

Een logisch gevolg van deze vakantie zal zijn, dat de drie wekelijkse cyclus van verslagen onderbroken wordt en na terugkeer in Cambodja op 15 augustus, zal de pen weer opgepakt worden. Niet zo lang wachten? Lees gerust één van de verslagen nog eens door. Om te beginnen wellicht het derde verslag, getiteld “Littekens van Cambodja”, in het kader van het overlijden van de Khmerleraar. Hier kom ik verderop uitgebreid terug.

Afgelopen weken waren enerverend. Maar liefst drie scholen zijn voorzien van een bibliotheek en dit brengt het nodige werk met zich mee, want al deze scholen worden van te voren bezocht, aangezien ik persoonlijk in ogenschouw wil nemen of dit boekenbezit in goede handen komt. Gelukkig maar, want bij één van de bezoeken bleek dat de “geselecteerde” school al voorzien was van een bibliotheek en ook verder goed geoutilleerd was, zodat er onverwachts een nieuwe school uitgezocht en een bezoek geregeld moesten worden. De meeste scholen zijn op minimaal een uur motorrijden van Kampong Thom verwijderd, zodat de totale “voorselectie” meerdere dagen in beslag genomen heeft.

Er is duidelijkheid verschaft omtrent het directeurschap van de POE, zodat er een eind gekomen is aan de soap, die in het vorige verslag beschreven is. De “benoemde director”, dhr. Tjou Vun Thy, mag deze functie blijven uitvoeren, zodat naar mijn gevoel het verstand gewonnen heeft. Hopelijk zal de strijdbijl hiermee begraven zijn en zullen alle partijen gezamenlijk en eensgezind de toekomst ingaan.

Dat Oranje ver gekomen is in het WK-toernooi is ook niet aan Kampong Thom voorbij gegaan en hieruit blijkt wel dat “onze jongens” een prima exportproduct zijn, want “Hollan”, zoals Nederland hier genoemd wordt, is er in bekendheid flink op vooruitgegaan afgelopen periode. “Van Pursie”, “Robben” en “Huut” (het duurde even voordat ik doorhad, dat ze hier Kuijt mee bedoelden) zijn zeer populair en een toenemend aantal Cambodjanen begon te hopen dat Nederland er met de bokaal vandoor zou gaan. Enkelen gingen zelfs zover om een oranje tenue aan te schaffen en twee van deze “oranjefans” zijn aan de vooravond van de match tegen Costa Rica vastgelegd op foto.
Na deze kwartfinale was ik in Phnom Pehn, alwaar ik de halve finale tussen Nederland en Argentinië zou mogen beleven. Ik had vernomen dat de Nederlandse fans zich tot op heden hadden verzameld in een gelegenheid met de veelbelovende naam “Score bar”, om daar de wedstrijden te bekijken. Aangezien het hier vijf uur later is, zou dit nachtwerk worden. Ook diende je er minimaal een uur van te voren te arriveren, als je verzekerd wilde zijn van een zitplaats, zo werd mij van te voren verteld. Ik stond derhalve om 1 uur naast mijn bed, nam een verfrissende douche en spoedde mij op de fiets door “nachtelijk ”Phnom Pehn, dat op dat tijdstip nog een levendige indruk maakte. Bij aankomst bleek de zaal inderdaad al aardig volgestroomd met ruim 100 “oranjehemden” en ik nam maar een kop koffie om wakker te blijven en waagde me niet aan het bier, dat overvloedig stroomde. Eindelijk was het drie uur en kon de wedstrijd beginnen. Helaas werd de veelbelovende naam van de bar geen eer aangedaan en had ik het gevoel meer naar een schaakwedstrijd te kijken, die ook nog eens verlengd werd met 30 minuten en strafschoppen. Het gevolg was dat het al volop licht was, nadat Sneijder de tweede penalty gemist had en ik terugkeerde naar mijn kamer. Het had geen zin meer om het aanlokkelijke bed in te duiken, zodat ik na een ontbijtje, het verwisselen van wat oranje kledingstukken en wederom een douche, “fris en fruitig” bij de workshop van VSO verscheen en daar lachend “opgevangen” werd door mijn Education Manegment Adviser collega’s en hun vertalers……


Geliefde Khmerleraar gestorven
Op 29 juni jl., exact een jaar, nadat ik de laatste les van Khmerleraar Dara, had “genoten” met de “ingevlogen” groep die in juni de in country training ontving, bereikte ons het ontstellende bericht dat deze sympathieke leraar op 55 jarige leeftijd aan een hartaanval was gestorven.
Voor mij was hij de eerste Cambodjaan, die ik beter leerde kennen en mede door hem besefte ik dat er achter die glimlach, die ik in het begin zo kenmerkend vond van de Cambodjanen, meer schuil ging dan je op het eerste gezicht zou zeggen. Deze taallessen werden “voor mijn tijd” voor een periode van 2 maanden gegeven, maar waren inmiddels ingekort tot 2 weken. Deze man was echter zo gedreven, dat het erop leek, alsof hij de lesstof van 2 maanden in deze "12 lesdagen" wilde proppen. Onze groep van 12 personen was hiertoe gesplitst in twee groepen, die of ‘s morgens of in de middag 4 uur les kregen. Het tempo was voor mij onnavolgbaar. Een paar weken ervoor was ik nog directeur van een basisschool en nu was ik getransformeerd tot een "leerling" voor wie de lesstof veel te snel ging. De cursus werd gegeven in het Engels, dit vertaalde ik naar het Nederlands en vervolgens maakte ik de link naar het Khmer. Was ik daar eindelijk aangekomen, was onze leerkracht alweer een paar stappen verder en hierdoor liep ik nogal eens achter de feiten aan. Aangezien de groep bestond uit 6 personen, waarvan er 5 het Engels meer dan goed machtig waren en voor de meesten hun "native language" was, kon het niet anders dan dat ik op de tenen van mijn kunnen liep en de taallessen voor mij zeer, zeer inspannend waren. Constant koppelde deze leerkracht de lesstof terug en met maar 6 studenten, kreeg je derhalve vele beurten. Gelukkig kreeg hij oog voor mijn " probleem" en als goed didacticus gaf hij mij de makkelijkste vragen en soms zelfs vragen, die al door een ander beantwoord waren. Dit gaf mij soms het gevoel "het domste kind van de klas" te zijn en ik kan je vertellen, dat is beslist niet fijn om te ervaren. Enfin, achteraf gezien, misschien toch wel nuttig om als “pedagoog” eens met deze kant van de medaille geconfronteerd te zijn.
Heel af en toe nam Dara een adempauze om iets te vertellen over de tijd van Pol Pot, die van 1975 tot 1979 een waar schrikbewind voerde in dit land. Als 16/17 jarige werd hij, net als alle overige stadsbewoners op het platteland tewerkgesteld. Hij belandde in een plantage en werd daar afgebeuld van 's morgens vroeg tot de late avond. Als tegenprestatie ontvang hij nauwelijks genoeg voedsel en drinken om te overleven. (Stadsbewoners, die dit leven niet gewend waren, stierven bij bosjes aan ondervoeding en ziektes.) Bij een plaspauze liep hij eens wat verder weg en toen er geen alarm geslagen werd, nam hij de benen. Na een dagenlange mars, die verre van ongevaarlijk was, bereikte hij Thais grondgebied en belandde in een “refugee camp”, al waar hij jarenlang verbleef. Bij terugkeer in zijn vaderland bleken zijn vader en vele familieleden de genocide niet overleeft te hebben…. Nadat hij dit verhaal verteld had, ging bij hem, zo schreef ik in het 3e verslag “De littekens van Cambodja”, de knop om en ging verder met de les, op het punt waar hij gebleven was. De eerste vragen die hij mij daarna stelde kon ik al helemaal niet beantwoorden, dit keer niet omdat hij te snel ging, maar omdat ik in gedachten niet in het leslokaal, maar op een bananenplantage zat………….
Toch denk ik dat die knop blijkbaar niet omgezet was in zijn leven en dat de “echte” verschrikkingen van die tijd nog in zijn hoofd rondspookten. Hij vertelde wel over de omstandigheden, die een hel waren voor de Cambodjaanse bevolking, maar over de gruwelijkheden die hij zelf meegemaakt had sprak hij niet, net als overigens vele generatiegenoten van hem. Deze beelden droeg hij mee en zullen ongetwijfeld mede oorzaak zijn van dit hartfalen. Eigenlijk kun je stellen, dat er heden ten dage nog steeds “overlevenden” ten onder gaan aan deze genocide, die het leven van zo veel families verwoest heeft. In "De littekens van Cambodja" heb ik niet alle gruwelijkheden van deze genocide beschreven, die ruim 2 miljoen levens gekost hebben, ruim een kwart de bevolking, omdat deze zo misselijkmakend zijn, dat ik ze niet “op papier” kon zetten. Ik kan me niet voorstellen dat mensen, nota bene landgenoten, dit elkaar 40 jaar geleden hebben aangedaan. Ben ervan overtuigd dat vele Cambodjanen van boven de 50 deze traumatische ervaringen nog immer met zich meedragen, met name omdat “de moordenaars” van hun ouders, familieleden en buren, nog steeds “in dezelfde straat” kunnen wonen. Nogal wat “kinderen van toen” hebben ongewild hun eigen ouders de dood ingejaagd, doordat ze nietsvermoedend de “foute” antwoorden gaven op vragen, die Khmer Rouge soldaten hen stelden om er vervolgens getuige van te zijn, hoe hun ouders voor hun ogen werden afgeslacht of werden afgevoerd, om nooit meer terug te keren………..
Het moge duidelijk zijn dat deze kaalslag onder de intellectuele bevolking en het trauma dat velen met zich mee dragen, nog steeds van grote invloed zijn op de situatie, waarin het land verkeerd.
Moge Dara, die vele VSO’ers voor het eerst liet kennismaken met zijn land en ze de eerste beginselen van zijn taal bijbracht heeft, de rust gevonden hebben, die hij zo verdient.

School 3, 4 en 5 ontvangen een bibliotheek
Wat fijn dat er in Nederland mensen zijn, die zich bekommeren om de levensomstandigheden hier. Een inzamelingsactie van een dames hockeyteam uit Oosterhout en een inzameling bij een de viering van een 65ste verjaardag brachten gezamenlijk voldoende op om 3 scholen te voorzien van een bibliotheek en een kast. (Voor 400 euro kan ik een school hiermee verrassen.) En wat een genot om deze daadwerkelijk over te dragen aan de scholen, die hier om staan te springen.
Inmiddels is er een routine ontstaan bij het leveren van deze voorziening. De bestellingen van de boeken lopen via de organisatie Room to Read, een NGO, die gespecialiseerd is in “libaries” in de ontwikkelingslanden en ook een vestiging heeft in Kampong Thom. Ook bij de kastenleverancier kijken ze niet meer op als ik binnenwandel en inmiddels hoeft Navy, de vertaalster, mij niet meer te vergezellen, aangezien ik deze bestelling zelf kan afhandelen, inclusief de “discount”……..

Interessant blijft de eerste kennismaking met de scholen, die geselecteerd zijn door Room to Read in nauwe samenwerking met de DOE (Districts Office of Education). Tot op heden is dat steeds de DOE van het district Stoung, omdat alle bibliotheken aan scholen in dit district zijn geleverd. Bij de laatste drie scholen werden de boeken overgedragen aan 3 jonge directeuren, 2 mannen en een vrouw, die nog maar kort in functie waren en samen met 1 collega de hele school runnen. In twee gevallen waren afgelopen tijd “hele teams” van twee personen, directeur en leerkracht vervangen. In het eerste geval, omdat directeur en leerkracht regelmatig dronken op school verschenen en door het tweede koppel werden kinderen naar huis gestuurd, omdat beiden het te druk hadden met andere werkzaamheden, zoals het schoonmaken van hun motoren…… Deze bezems door beide scholen heeft louterend gewerkt, want de leerlingenaantallen nemen sterk toe, de scholen en klaslokalen zien er verzorgd uit en ondanks de vele leerlingen in de klassen, stralen deze scholen rust en discipline uit, zodat ik bij al deze drie scholen ervan overtuigd ben dat er met deze giften uit Nederland goed zal worden omgesprongen. (Gelukkig is dit inmiddels bevestigd bij de eerste twee scholen, die ik een tijdje na de levering opnieuw bezocht heb.) Binnen twee weken na de kennismaking volgt de daadwerkelijke bezorging van de boeken.

Het afleveren van de boeken is iedere keer een belevenis. Met de POE-auto worden de boeken bij Room to Read opgehaald en vervolgens de kast bij de winkel ingeladen, waarna naar een van de uitverkoren scholen wordt gereden. Kinderen verzamelen zich in de ruimte waar de bieb gevestigd gaat worden, meestal een lege ruimte binnen de school, die vaak ook in gebruik is als leerkrachtenkamer en ontvangstruimte. Het zeil van 3 bij 4 meter, dat ik gekocht had van het overgebleven geld van de eerste schenking komt goed van pas. Kinderen kunnen hierop plaatsnemen en veelal is er ook nog ruimte voor ouders, communityleden en jongere kinderen. Iedere keer ben ik verrast door de belangstelling van deze volwassenen. Ondanks dat ook deze overdracht een routine begint te worden weten de scholen en hun hun omstandigheden mij nog steeds te verwonderen. Zal een greep doen:
- Zowel bij de kennismaking als de overdracht bij een van de scholen, viel mij een jongen op van een jaar of 10, die telkens in de deuropening of achter een van de ramen stond. Op mijn vraag waarom hij geen onderwijs genoot, kreeg ik als antwoord dat hij niet kon horen en praten en dus ongeschikt was voor de school. Enigszins begrijpelijk als je de leerlingenaantallen in de klas ziet, die gedifferentieerd onderwijs praktisch onmogelijk maken, maar toch doet het pijn als je geconfronteerd wordt met dit fenomeen.
- Bij een van de scholen stonden bakken met water naast een waterfilter. Dit water zag er zo smerig uit, dat ik vroeg of dit water was, waarin de kinderen hun handen wasten. Dat bleek niet het geval te zijn, want ik kreeg als antwoord dat dit water uit de “well” was en het zou het waterfilter ingaan, waarna het getransformeerd zou worden tot drinkwater voor de kinderen. Ik heb het niet aangedurfd om een slokje te nemen……
- Alle drie de scholen hadden twee leerkrachten en 4 lesmomenten, zodat deze leerkrachten ook ’s middags aan de groepen van zo’n 40 tot 50 kinderen lesgeven. De directeur van één van de scholen was “goed zichtbaar” zwanger en zou binnenkort met verlof gaan. Op mijn vraag, wie haar zou vervangen werd eerst niet begrijpend gekeken en toen de vraag ingedaald was, hartelijk gelachen. Vervanging blijkt hier een onbekend begrip te zijn en gedurende het zwangerschapsverlof zou de overgebleven leerkracht de hele school “op haar smalle schouders nemen”, zodat zij in haar eentje de verantwoordelijkheid voor ruim 120 kinderen zal krijgen. Gelukkig kan ze dit verdelen over twee lesmomenten per dag en valt het zwangerschapsverlof van drie maanden voor een deel in de zomervakantie.
Ook wist mijn eigen collega van de POE mij te verrassen aan het eind van het bezoek aan de 5e school. Helaas was deze niet van het aangename soort….. Vooraf aan deze boekenlevering had ik, evenals andere keren, mijn collega gevraagd of het nodig was om een bijdrage te leveren in de benzinekosten. Het is toch iedere keer minimaal 50 kilometer heen en terug met de auto van het departement. Tot op heden was dit niet nodig geweest en had ik nog geen rekening gezien. Op de terugweg, vlak voor de POE, kreeg ik dit maal opeens een nota van $25,20 van een benzinestation in handen geduwd, die ik aan de chauffeur zou mogen betalen. Ik vond er, figuurlijk gezien, een vreemd luchtje aan hangen en besloot niet gelijk tot betaling over te gaan. Na overleg met Navy , mijn vertaalster, besloten we dit bedrag te gaan betalen bij de director van de POE, aangezien hij de formulieren voor het verkrijgen van de auto hoogstpersoonlijk ondertekend had. Aan het eind van diezelfde dag togen we naar zijn bureau en ik overhandigde hem de rekening en had het te betalen bedrag al tevoorschijn gehaald. Hij keek ons niet begrijpend aan en verkondigde dat de POE de rekening al betaald had en dat dit dubbelop was…. Vervolgens ging er onmiddellijk een telefoontje van deze nieuw benoemde director naar de collega, die mij de nota gegeven had en deze verzekerde hem dat het een misverstand was en dat “Marcel het allemaal niet goed begrepen had”……….. Heb het maar hierbij gelaten, want naar de betaling van de rekening “met het benzineluchtje” zal in ieder geval niet meer gevraagd worden……..

Naast de 23 officiële feestdagen zijn we kortgeleden verrijkt met een nieuwe feestdag: vrijdag 11 juli werd uitgeroepen tot nationale feestdag, omdat de as van de King Father Norodom Sihanouk, die in oktober 2012 gestorven was, die dag bijgezet is in de Stupa van de Silver Pagoda. De Cambodjanen moesten hier even op wachten, aangezien deze pagode eerst grondig gerestaureerd moest worden. Deze “bijzetting” ging gepaard met groot ceremonieel vertoon. Toevallig was ik die dag in Phnom Penh, maar ja het werk gaat voor, zodat de foto’s die ik later in de middag nam, mosterd na de maaltijd waren. Daarom ook nu weer een aantal foto’s uit de krant van de officiële mars, die begon na 101 saluutschoten en 2 uur in beslag nam.
In een van de kranten was de “veelzeggende” quote van de dag: “We remember when you ruled the country (in the 1950’s and 1960’s). We had prosperity. No leader in Cambodia can compare to you”

Aangezien ik vlakbij Freedom Park was, kon ik het niet nalaten om dit gebarricadeerde park met eigen ogen te aanschouwen. Dit park was de thuisbasis van de oppositiepartij CNRP van San Rainsy en Kam Sokka en is na de aankondiging van een grote demonstratie, die hier op 1 mei gehouden zou moeten worden, hermetisch afgesloten door het leger. De aanwezige militairen, die achter prikkeldraad zaten, omringt door hangmatten, waarin ze blijkbaar slapen, stelden het niet bepaald op prijs, wanneer ik een foto van ze dreigde te maken en heb dat dus maar nagelaten. De naam “Freedom Park” doet surrealistisch aan als je de rollen prikkeldraad en soldaten ziet. Enfin, laat het beeld maar spreken…….

Vanuit een regenachtig Kampong Thom, waar het regenseizoen afgelopen weken “losgebarsten” is,

met vriendelijke groet,
Li hai,
Marcel Gerritse.
marcelger8@hotmail.com