Geld stinkt niet... en onrust bij textielarbeiders

“Geld stinkt niet………. nou in Cambodia wel” en
“Werkomstandigheden van de textielarbeiders”,
maar eerst:

Terug- en vooruitblik
Een half jaar ben ik nu in Cambodja en ik moet zeggen: “dit half jaar is omgevlogen”. Mede door de vele indrukken, die ik nog steeds dagelijks opdoe, vliegt de tijd.
Vorige week heb ik “Kampong Thom Highschool”, die bevolkt wordt door zo’n 3000 leerlingen, bezocht en ben me rot geschrokken in wat voor een omgeving deze 12 tot 18-jarigen les krijgen. De pubers brengen hun tijd door in ruimtes, waar in Nederland nog niet eens dieren gehouden zouden mogen worden. Plafonds van lokalen zijn naar beneden gestort, hopelijk op momenten, dat er geen kinderen onder zaten, zodat je in veel lokalen tegen de dakpannen aankijkt en je kunt niet alleen via de ramen een blik naar buiten werpen, maar ook via de wanden. Ik heb me voorgenomen om terug te keren naar deze school en zal dan wellicht uitgebreid hierop terugkomen.
Binnenkort zal ik de “Training Highschool for Teachers” bezoeken in Kampong Thom en volgende week ga ik drie maal in de week Engels geven aan de staff van de POE.
In mijn vrije tijd loop ik eenmaal per week een rondje “hard” en ben ik voorzichtig in training voor de Angkor Watloop, die zeer binnenkort, en wel op 1 december, zal plaatsvinden. Dan hoop ik de 10 km te gaan lopen. Deze wekelijkse training begint in het nachtelijke duister en wel rond een uur of 5 en eindigt een uurtje later in het volle daglicht. Ben dan wel een half kilootje lichter door het vochtverlies en compleet doorweekt, omdat de temperatuur bij aanvang zo’n 25 graden is en na zonsopgang al snel opgelopen is.
Een bezoek aan de kapper is een belevenis op zich, aangezien het knippen maar een onderdeel is van de werkzaamheden die verricht worden en ik wil jullie deze “behandeling” niet onthouden.
En dan is er in Cambodja nog een Zwitserse dokter, Dr. Beat Richer genaamd, die afgelopen jaren vanuit het niets vijf kinderziekenhuizen heeft laten verrijzen, waar de behandelingen voor de kinderen gegarandeerd gratis zijn. Een ongelooflijke prestatie, die diep, diep respect verdient.
Ook het komende half jaar zullen de verhalen niet ´opgedroogd´ zijn en ligt er nog voldoende op de boekenplank om eenieder, die hierin interesse heeft, te onderhouden.
Naast persoonlijke belevenissen gebeurt er op nationaal gebied ook voldoende. Uiteraard is er de politiek en op dat vlak was het afgelopen weken stil, na maanden van demonstraties. Maar er is meer. Zo is het afgelopen maanden onrustig geweest rond een aantal textielfabrieken. Twee weken geleden is dit geëscaleerd tijdens een demonstratie, met als triest gevolg, één dode en een aantal gewonden door politiekogels. Hierop zal ik aan het eind terugkomen.

Maar eerst iets anders. In een van mijn eerste verslagen heb ik beloofd om iets te schrijven over het betalingsverkeer in Cambodja en `belofte maakt schuld´.

Het geldverkeer in Cambodja, het miljoenairsgevoel en.. geld stinkt wel!
Vanaf dag één heb je met het geldverkeer te maken en eigenlijk kun je maar beter voorbereid zijn hierop, want dat levert je zeker geld op en wellicht minder hoofdbrekens tijdens een koop.
Zo zijn er twee geldstromen, die tegelijkertijd en doorelkaar in omloop zijn: de nationale munt de “Riel” en de Amerikaanse “Dollar”. Dit geldverkeer maakt bij aankomst net zo’n chaotische indruk als het “echte” verkeer. Vooral in de eerste dagen doet het een beroep op al je rekencapaciteiten, die je in huis hebt, als je tot betaling overgaat en dan ook nog wisselgeld terug moet krijgen. Dat wisselgeld bestaat gegarandeerd uit papiergeld, want muntgeld kennen ze hier niet. Hierbij moet je in het achterhoofd houden, dat de transacties veelal plaatsvinden in een tropische temperatuur van een graad of 35, een omstandigheid, waarbij je niet altijd even alert bent.
Een klein rekenvoorbeeld ter illustratie. Hierbij moet je weten dat één dollar als tegenwaarde 4000 Riel heeft. Kost iets bijv. 6000 Riel en betaal je met een biljet van 5 dollar (waarde dus 20.000 Riel), dan moet je niet gek opkijken, als je 1 dollar (4000 Riel) en in het goede geval 10.000 Riel terugkrijgt. Dat kan in één biljet, maar dat kan evengoed opgebouwd zijn uit biljetten van 5000, 2000, 1000, 500 en zelfs 100 Riel. Dit vereist grote oplettendheid bij betalingen, want het omrekenen van Riels en dollars is een gepuzzel en tegelijkertijd wil je wellicht ook nog weten wat je in euro´s betaalt. (een euro is ongeveer 1,25 dollar = 5000 Riel)
Hopelijk bent u er nog en kunt u het nog een beetje volgen? En dan heb ik nog een vrij eenvoudig voorbeeld gegeven met simpele bedragen. Uiteraard is in het begin, de zichtbaar in verwarring gebrachte vreemdeling, die een handvol geld toegestopt krijgt na een betaling, een prima doelwit voor wisseltrucs. Zo heb ik diverse malen te weinig Riels terug mogen ontvangen, als ik met dollars betaalde. Meestal ging het om bedragen van 500 of 1000 Riel. Als ik met het wisselgeld in de hand de verkoper hierop even later wees, kwam er immer een glimlach tevoorschijn en soms het woordje “Som toh” (sorry), maar altijd werd zonder morren het verschil bijbetaald, vermoedelijk onder het mom van: “Jammer, mislukt, volgende keer beter”. En ook ik zal ongetwijfeld een aantal keren niet bemerkt hebben, dat ik te weinig terugkreeg en zal de truc geslaagd zijn, vooral bij betalingen in wat meer chaotische omstandigheden. Gelukkig gaat het steeds om kleine bedragen en het was al heel snel een sport geworden om razendsnel trachten uit te rekenen wat je terug zal krijgen. Je kunt al wat “tijdwinst” pakken door vooraf aan de betaling al aan deze rekensom te beginnen. Het gevolg van dit geldsysteem is, dat in je portemonnee de ene afdeling gevuld is met dollars en in het andere vak zitten de Riels. Aangezien er geen muntgeld is, kunnen op die plaats telefoonkaarten en “nuttige” briefjes bewaard worden. Mocht je je hier miljonair willen voelen, dan hoef je enkel 250 dollar om te wisselen bij een bank, of bij één van de vele wisselkraampjes langs de weg en het miljoen aan Riels stroomt binnen. Voor Cambodjaanse begrippen ben je met dit bedrag ook rijk, want voor ditzelfde bedrag moeten de bewoners hier een flink aantal maanden hard werken.

Doordat er in dit land nogal veel ge- en verhandeld wordt, is de omloopsnelheid van het geld hoog. Ik heb de indruk gekregen, dat als de gemiddelde Cambodjaan geld ontvangt, hij het bijna net zo snel weer uitgeeft. Dit geldt zowel voor kleine als voor de grote bedragen. “Hier zou de Nederlandse consument een voorbeeld aan moeten nemen”, hoor ik premier Rutte al denken, mocht hij dit verslag lezen. Terwijl de bevolking vele malen armer is, laten ze het geld toch flink rollen. Dit land heeft een bestedingspatroon, waarbij onze premier zijn vingers af zou likken, om bij zijn woordgebruik te blijven.
Zo gauw men het geld er voor heeft, en dat spreek ik over de rijkere bovenlaag, wordt die nieuwe auto, het liefst een Lexus, gekocht. De oproep hiertoe van een premier, heeft men hier niet nodig. Ook al heeft men nauwelijks geld om de benzine te betalen, die auto komt er als het geld ervoor is, of vrijgemaakt kan worden middels een lening. Door parkeergebrek in Phnom Penh, wordt die zelfs geparkeerd……in de woonkamer! Want het hebben van een auto in Cambodja is…….status en dit statussymbool wordt vervolgens zo vertroeteld, dat die er immer blinkend uitziet. Zoals ik al eerder schreef is er een collega op het werk, die 200 meter van de werkplek woont en iedere dag deze afstand “trots” met zijn bolide overbrugt. Ondanks de hoge buitentemperaturen, krijgt de motor van deze auto geen kans om warm te worden.
Kun je geen auto betalen, dan moet je minimaal toch wel een motor, in de meeste gevallen een Honda Dream, bezitten. Op die ene motor bewegen hele families zich voort en wordt er van alles vervoerd. Dit zorgt voor een enorme “motorische” drukte op de weg. Dit heeft dan weer tot gevolg dat het bezit van zo’n “dream” nogal eens eindigt in een “nightmare”, mede als gevolg van het niet dragen van de valhelm. Vanaf een jaar of 12, en soms nog jonger, wordt er al op dergelijke motoren gereden. Het rijden van een fiets is een teken van armoede en als je moet lopen, is het wel heel erg met je gesteld.
Tevens zijn computers, smartphones en mobiele telefoons zeer gewild. Het lijkt wel of bijna iedere Cambodjaan minimaal beschikt over een mobieltje en zo gauw hij een duurder exemplaar kan betalen, is hij of zij de trotse eigenaar van een smartphone. Dit maakt dat de gemiddelde Cambodjaan, ondanks dat hij eenzijdig voorgelicht wordt via de televisiekanalen van de regering, heel goed op de hoogte is wat er zich in werkelijkheid in binnen- en buitenland afspeelt. Gebeld wordt er op alle momenten van de dag en tijdens vele bezigheden, zoals in vergaderingen, achter het stuur in de auto en op de motor Eenmaal had ik zelfs een buschauffeur die op het zelfde ogenblik met twee toestellen aan het “stoeien” was, terwijl hij ook nog reed. Het financieel “bijladen” gebeurt met kaarten van 1 dollar. Vele jongeren zitten op ‘social media’ en halen de ouderen op dit gebied links en rechts in.
Eet- en koffietentjes zitten altijd vol, de vele markten worden druk bezocht, kortom de handel tiert hier welig op alle vlakken. Dit houdt in, dat het geld snel rouleert en dat is te zien en soms te ruiken aan de biljetten. Soms worden je biljetten aangereikt, die je liever niet aan wilt pakken en eigenlijk ook niet in je portemonnee wilt hebben, zo smoezelig zien ze er uit. Ook kun je deze biljetten beter op afstand houden, want binnen een bepaalde afstand van je neus geven deze biljetten een vieze geur af en stinkt het geld letterlijk! Stinkend rijk ga je dan automatisch in een ander perspectief zien en dit is dan weer een letterlijke gewaarwording dat je kunt hebben bij het miljoenairsgevoel.

Natuurlijk besef ik ook wel dat het straatarme Cambodja op economisch gebied niet te vergelijken is met Nederland. Toch zet het de crisis in Nederland wel in een ander daglicht en laat het zien hoe relatief het woord “crisis” is. Tevens zie je aan het bestedingspatroon in welke fase van opbouw de natie beland is. Nederland, een economisch “rijk” land, waarin de mensen nauwelijks iets te kort komen, houdt bij een beetje tegenwind het geld op de bank en stelt men grotere "bestedingen" uit, terwijl men in dit straatarme land “ het beetje” geld dat men bezit, laat rollen (ondanks de afwezigheid van munten) als een tierelier, omdat de mensen die mobiel, die smartphone en die motor willen bezitten. Daar wordt hard voor gewerkt, in vele gevallen zelfs 7 dagen per week, soms in meerdere baantjes…….. Op één van deze banen ga ik nu nader in

Onrust onder de textielarbeiders met als gevolg één dode door politiekogels
Met meer dan 600.000 werknemers (op een bevolking van 15 miljoen) zorgt de textiel- en schoenenbranche, na de landbouw, voor de meeste werkgelegenheid in Cambodja. Zo’n 80% van Cambodia’s export komt op naam van de textiel- en schoenenindustrie. Deze is vorig jaar met 32%! gestegen, dankzij de gestegen loonkosten in o.a. China en Vietnam. Ja, de zakenlui weten “de laagste lonenlanden” wel te vinden. Op 16 mei, net voor mijn vertrek, stortte in Cambodja het dak van een textielfabriek in met als gevolg twee doden en vele gewonden. Dit haalde zelfs het Nederlandse nieuws en kwam binnen een maand na de catastrofe in Bangladesh, toen daar een heel gebouw instortte, waar kleding gemaakt werd en daar vonden maar liefst 1100 textielarbeiders de dood. Op 1 mei (net voor de verkiezingen!!) is het minimumloon voor deze arbeiders, veelal vrouwelijke werknemers, opgehoogd van $61,-- naar $80,-- (€60) per maand. Door het maken van vele overuren kan dit oplopen tot $120 (€90) (Ter vergelijking, een beginnend onderwijzer verdient na de laatste loonstijging $100 per maand, wat dus ook geen vetpot is en vele onderwijzers noopt tot het hebben van een 2e baan.) Aangezien door de gestegen kosten huren al gauw oplopen tot $25,-- en men aan eten al enkele dollars per dag nodig heeft, kun je op je vingers natellen dat dit bedrag nog steeds ontoereikend is om van rond te komen, laat staan om iets over te houden.

Zo las ik een paar maanden geleden, dat er een rapport is verschenen met de volgende, m.i. schokkende conclusie: “Textielarbeiders consumeren de helft van de aanbevolen calorieën, die een mens dagelijks nodig heeft, met als gevolg dat velen van hen permanent ondervoed zijn”. Het onder werktijd veelvuldig flauwvallen van de werknemers kan hierdoor verklaard worden. Vooral als je dit koppelt aan de lange werkdagen, het tekort aan drinkwater en de chemische dampen, die ingeademd worden. Uitgerekend is dat de werknemers $1,53 per dag aan eten spenderen, terwijl het $2,50 kost om de 3000 calorieëngrens te bereiken met voldoende voedingsstoffen en proteïnen. De textielarbeiders komen dagelijks tot een inname van 1598 calorieën. Ondanks alle toezeggingen en tussentijdse verhogingen van de minimum lonen, zijn de textielarbeiders even arm als in de beginjaren van 2000. Bovenstaande geeft aan dat de regering en de “branche organisaties” hebben gefaald in hun verantwoordelijkheid jegens deze werknemers in de belangrijkste industriële sector van het land, aangezien de werknemers zich niet eens in hun basisbehoeften kunnen voorzien. Verhoging van de levensstandaard is m.i. de enige oplossing om een eind te maken aan deze onverkwikkelijke situatie, al zal dit tot gevolg hebben dat de kostprijs wellicht iets gaat stijgen, of……. men zal genoegen moeten nemen met een kleinere winst…….

Eigenlijk is het na het ingestorte dak en de loonsverhoging niet meer rustig geweest op het textielfront. Als antwoord op deze loonstijging beloofde de partij van Sam Rainsy de textielarbeiders het minimumbedrag per maand te verhogen naar $150,-- en ook zegde hij toe de vaak bedroevende werkomstandigheden in de fabrieken te verbeteren. Dat geld zou hij vrijmaken door de corruptie aan te pakken en de investeerders, die veel geld in hun eigen zakken laten verdwijnen, te dwingen om deze winsten weer te investeren in de fabrieken.
Nike, Gap, H&M, ASICS en Levi’s, om maar eens enkele “beestjes” (het verkleinwoord klinkt iets vriendelijker) bij naam en toenaam te noemen, onderschrijven dat er betere werkomstandigheden voor de werknemers gecreëerd moeten worden, maar ondernemen geen enkele actie en schuiven alle verantwoordelijkheid van zich af en leggen deze vervolgens op het bordje van de regering……

In een fabriek in Phnom Penh, waar kleding voor Levi’s en Gap wordt gemaakt, wordt op dit moment al 3 ruim maanden gestaakt en actie gevoerd. De eisen van de werknemers zijn de volgende:
- een bijdrage van $1,-- per dag t.b.v. de kosten voor de lunch
- intrekking van het ontslag van 19 vakbondsleiders
- ontslag van een aangestelde “adviseur”, die tevens aandeelhouder is en o.a. zo’n 75 gewapende “beveiligers” in en om de fabrieken heeft laten rondlopen, die op intimiderende wijze richting stakers blijk geven van hun aanwezigheid.
(Curieus is dat de jongere zus van premier Hun Sen, mevr. Hun Seng Ny, de eigenaar is van het security bedrijf dat deze 75 gewapende “beveiligers ” in deze fabriek heeft rondlopen. Ik ben benieuwd waar de belangenverstrengeling van deze familie ophoudt…….. In een krantenartikel wordt tevens gesuggereerd, dat ook zij aandeelhoudster is van diezelfde fabriek, hetgeen door haar woordvoerster niet bevestigd wordt. In dat geval zou de cirkel wel rond zijn.)
Ondertussen is de compassie van Levi’s met de stakende werknemers “ontroerend”. Zij hebben namelijk gedreigd, dat als de staking nu niet binnen een week voorbij is, te zullen stoppen met de productie, met als gevolg dat iedereen op straat zal komen te staan.

Tijdens een mars van 2000 werknemers, die 2 weken geleden op weg waren naar het huis van Hun Sen om daar een petitie aan te bieden, is het uit de hand gelopen, met als triest resultaat 1 dode. Een toevallige verkoopster langs de weg kreeg een kogel in haar borst en daarnaast zijn nog tenminste 9 demonstranten getroffen door politiekogels en gewond afgevoerd.
Navrant hierbij is dat politie en legerwoordvoerders ontkennen dat er geschoten is. Uiteraard echo'en de 9 tv zenders, die in handen zijn van de regering dit na. Alsof gedacht wordt dat we hier nog in een vorig millennium leven. In The Cambodian Daily verschenen foto’s van militairen met getrokken pistolen en ook op internet rouleren dergelijke beelden en zijn er de getuigenverklaringen te lezen. Zelfs op You Tube staan beelden van deze clash.
Op deze wijze maakt de regering zich niet alleen belachelijk, maar ook ongeloofwaardig.

Som toh (sorry), ook dit verslag is weer langer geworden dan gepland.

met vriendelijke groet,
Li hai,
Marcel Gerritse,
marcelger8@hotmail.com