Nasleep verkiezingen en een reis met de bus

Nasleep verkiezingen en per bus van Phnom Pehn naar Kampong Thom

Meer dan twee maanden ben ik nu van “huis” en deze maanden zijn omgevlogen. De intensieve trainingsmaand bij aanvang en de verkiezingsstrijd van de afgelopen maanden zijn hier zeker debet aan geweest en hebben voor de nodige afleiding gezorgd.

Het regenseizoen is echt begonnen. Praktisch iedere middag/avond valt er de nodige regen. De lucht betrekt en het begint hevig te waaien. Dit is het sein om binnen zo’n 5 minuten een veilig heenkomen gevonden te hebben, want dan komt er in een korte tijd een ongelofelijke bak water naar beneden. Met het woord “stortbui” doe ik die hoeveelheid nog te kort. Straten veranderen in riviertjes en na afloop van zo’n bui, die vaak binnen drie kwartier is overgetrokken, staan hele stukken weg blank. Het gevolg is dat het rivierpeil, van de rivier die vlak langs Kampong Thom stroomt, inmiddels al aardig gerezen is en op sommige plaatsen bijna aan de langs gelegen weg staat. De huiseigenaar vertelde vandaag dat het water vorig jaar zelfs de straat ingestroomd was en dat je alleen per boot naar je werk kon. “Nee, het was niet het huis ingestroomd”, zei hij er maar snel bij. “Misschien heeft hij boven nog een kamer over, die ik in de nabije toekomst kan huren”, was de vraag die bij mij naar boven kwam, maar (nog) niet gesteld heb.

De verkiezingen hebben weliswaar plaatsgevonden, maar de strijd is er niet minder om geworden. De “voorlopige uitslag”, die op de avond van de verkiezingen al bekend gemaakt werd, wordt hevig aangevochten door de oppositie, die stevig gewonnen had, maar net niet genoeg om de meerderheid in het 123 zetels tellende parlement te verkrijgen. Ze bleven steken op 55 zetels (winst van 26 zetels), terwijl de machtige CPP er 68 overgehouden had (verlies van 22 zetels). De oppositie, onder aanvoering van Sam Rainsy eist de overwinning op en wil een onafhankelijk onderzoek naar de “onregelmatigheden”, die plaatsgevonden hebben tijdens de verkiezingsdag. Ruim een miljoen mensen, zo’n 13 % van de stemmers, konden hun naam niet terug vinden op de kiezerslijst. Een flink aantal mensen, die wel op de kiezerslijst stonden, kreeg tot hun stomme verbazing bij de stemming te horen dat hun stem al uitgebracht was en konden onverrichterzake naar huis keren. Zo schijnen er ook mensen gestemd te hebben die gestorven, of verhuisd zijn. Deze stemmen worden hier “de spookstemmen” genoemd. Dit laatste is volgens de HRW (Human Rights Watch) op grote schaal bewust georkestreerd door de CPP, die daartoe directe instructies zou hebben gegeven aan de “village chiefs”.
Premier Hun Sen liet de eerste dagen na de uitslag niets van zich horen en verscheen niet in de openbaarheid. Er gingen zelfs geruchten , dat hij gevlucht zou zijn, maar niets was minder waar. Blijkbaar had hij, net als een bokser, die een flinke dreun had moeten incasseren, enige tijd “rust” nodig om bij te komen van de “klap” van de verkiezingsuitslag. In zijn eerste reactie, na een aantal dagen, was hij verzoenend en probeerde hij als “leider van de natie” de partijen bijeen te brengen door in te stemmen met een onafhankelijk onderzoek, eventueel met een “onafhankelijke” deelnemer van buitenaf en was hij bereid om een oplossing te zoeken, die voor alle partijen acceptabel zou zijn. Maar binnen een week was deze verzoenende toon omgeslagen in een, zoals vanouds aanvallende. Mocht Sam Rainsy zijn zetels in het Parlement niet in gaan nemen, dan zullen deze automatisch toevloeien naar de CPP, zo liet Hun Sen weten. Deze regel staat weliswaar niet in de grondwet van het land, maar de “Verkiezingswet” geeft hem die mogelijkheid en daar zal hij zeker aanspraak op maken, zo vertelde hij de pers tijdens een werkbezoek.
In de commissie die de onregelmatigheden van de verkiezingen zou gaan onderzoeken, kunnen in zijn ogen enkel zijn partij, de CPP, de partij van Rainsy, de CNRP en de NEC (National Election Committee) zitting nemen. Sam Rainsy is hier fel op tegen, aangezien de NEC zeer innige banden met de CPP onderhoudt en in praktijk niet die onafhankelijk commissie is, die het zou moeten zijn. Hierdoor zou hij bij voorbaat in een kansloze positie geraken. Hij blijft eisen dat een onafhankelijke partij, die als scheidsrechter kan fungeren, bij de onderzoekscommissie aanschuift. Deze onafhankelijke scheidsrechter is in het land niet te vinden, gezien de machtspositie van de CPP van Hen Sen en daarom wil Sam Rainsy een derde “neutrale” partij, bijvoorbeeld een UN-afvaardiging aan laten schuiven. Tevens is Sam Rainsy bezig internationale steun te zoeken voor zijn opstelling. Hiertoe heeft hij al contact gezocht met verschillende ambassadeurs. Al met al lijkt door de opstelling van de beide partijen er een patstelling te gaan ontstaan.
Behalve aanvallend is ook de dreigende taal is weer helemaal terug in de retoriek van één van de langstzittende heersers ter wereld: “Mocht San Rainsy niet plaatsnemen in de “onafhankelijke” commissie dan zal het gevolg chaos in de straten van Phnom Pehn zijn. Op dit moment zijn er troepenverplaatsingen aan de gang in de richting van de hoofdstad Phnom Pehn. Volgens een Cambodjaan, die ik sprak, vertrouwt Hun Sen meer op de troepen van het platteland, dan op de troepenmacht die in Phnom Penh gelegerd is, aangezien daar een flink aantal Sam Rainsy aanhangers tussen zouden zitten. Van regeringszijde werd gemeld dat de militaire voertuigen die in Phnom Penh gesignaleerd zijn, enkel voor onderhoudswerkzaamheden naar de hoofdstad zijn gekomen…………

Ik zou de toestand van het land op dit moment willen omschrijven als die van een vulkaan, die lange tijd slapend is geweest, maar nu begint te rommelen. Sam Rainsy, die vanwege het huwelijk van zijn dochter in Amerika, een paar dagen het land uit is, heeft gedreigd met een massademonstratie. Zijn aanhangers wachten op het sein om de straat op te gaan. Hierop heeft Hun Sen weer geantwoord dat de leiders verantwoordelijk gehouden zullen worden voor de mogelijke gevolgen van dergelijke demonstraties. Alle acties, die tegen de wet zijn, zullen niet gedoogd worden. Het lijkt erop alsof de messen worden geslepen. Toch hoop ik dat iedereen de komende tijd het hoofd koel houdt en dat beide leiders goed beseffen, dat een aangestoken lont in dit kruitvat, een uitbarsting van geweld tot gevolg kan hebben.

(Laatste nieuws van vandaag 10 augustus):
Er schijnt een doorbraak te zijn over de inrichting van de onderzoekscommissie. Onafhankelijke UN-waarnemers en afgevaardigden uit lokale en internationale organisaties mogen vertegenwoordigd zijn in de op te richten onderzoekscommissie, zij het als waarnemer. Zij zullen hierin dus geen stem hebben. De eis van de CNPR voor actieve deelname, is ingetrokken. Zo is er dan toch door beide heren wat water in de wijn gedaan. Zoals ik het lees zullen de beide kemphanen zelf niet in deze commissie zitting nemen, maar zich laten vertegenwoordigen door hun leiders uit de achterban. Er wordt nu nog onderhandeld over het voorzitterschap van deze onderzoeksgroep. De CNPR (van Sam Rainsy) accepteert de NEC (National Election Committee) vooralsnog niet als voorzitter. Maar er wordt in ieder geval gesproken met elkaar en dat is al heel wat na al die “spierballentaal”.
(Wordt ongetwijfeld vervolgd)

Afgelopen week was ik terug in Phnom Pehn, omdat mijn voet al 2 weken verdoofd aanvoelde en steeds meer uitval ging vertonen. Waarschijnlijk zat er een zenuw knel en middels fysiotherapie door een Nederlander, die zich daar gevestigd heeft, is de zaak in één week weer grotendeels op orde gebracht. De overgang van het lopen op goed schoeisel in Nederland, naar het lopen op slippers of sandalen buitenshuis en op blote voeten in huis afgelopen weken, was blijkbaar te groot voor dit lichaam. Heb de sokken maar weer uit de kast gehaald en ben weer stevig schoeisel gaan dragen. Gelukkig behoort de “slapende” voet bijna tot het verleden. Het gevolg hiervan was wel dat ik wederom met de bus, de vier uur durende tocht vanuit Kampong Thom naar Phnom Pehn heb mogen maken. Nu volgt het schrijven dat eigenlijk bij één van de vorige verslag zou moeten zitten, maar dat ik wegelaten had, omdat dat verslag anders veel te lang geworden zou zijn. Het beschrijft de eerste rit van Phnom Pehn naar Kampong Thom, toen zo’n busreis nog helemaal nieuw voor mij was en ik, samen met Program Manager John, met mijn hele hebben en houwen afreisde naar mijn “onbekende” bestemming Kampong Thom.
(T.a.v. het werk kon ik vorige week toevallig goed gemist worden, aangezien alle medewerkers van de POE zo wie zo tot en met woensdag of donderdag afwezig zouden zijn i.v.m. de eindexamens op de middelbare scholen. Alle leden van de POE zijn namelijk overal in den lande als gecommitteerde ingezet. Op lijsten die buiten op ieder gebouw van de POE hingen, konden de werknemers zien, waar ze naar toe moesten en welke “reiskostenvergoeding” er aan gekoppeld was. Die was uiteraard afhankelijk van het aantal kilometers dat afgelegd zou moeten worden.)

Laat ik t.a.v. de busreis maar bij het begin beginnen. Voorzien van al mijn bezittingen, ingepakt in een koffer, sporttas en rugzak vertrok ik van het busstation, niet ver van het guest house. De bus zou om 13.30 uur vertrekken, maar ben niet verbaasd dat dit niet gebeurt. Gezeten op een bankje, eigenlijk eerste rang, met uitzicht op mijn koffer en sporttas, die naast de bus klaarstaan om onderin ingeladen te worden, kijk ik naar wat er zich allemaal rond de bus afspeelt. Een man en een vrouw proberen afzonderlijk zonnebrillen en kettinkjes te verkopen, die ze in een grote platte kist met zich meedragen. De vrouw grotendeels onzichtbaar, vanwege een doek om haar hoofd. Om me heen allerlei stalletjes met voedsel voor onderweg. Een man met één been en een kruk, met een pet in zijn hand, blijft even voor me staan en kijkt me vragend aan. Groet hem “Sua se dey” (goedendag) en zeg, vriendelijk “ottee” (nee). Een vrouw met een mand pinda’s is de volgende die langskomt. Dan volgt een krantenverkoper, die handig uit het pak kranten en tijdschriften die hij op zijn arm draagt, de Engelstalige kranten voor je neus tovert. Ook hier antwoord ik vriendelijk “ottee”. Pakketten op steekwagentjes, grote zakken en allerhande andere attributen komen af en aan en deze worden zowel achterin de bus als onderin gezet. Als laatste verdwijnen mijn spullen in de buik van de bus, omdat deze er straks als eerste weer uit moeten. “Bedrijvigheid” is wel een woord dat van toepassing is op dit land. De mensen lijken wel van ’s morgens heel vroeg tot laat in de weer te zijn. Overal is er leven en dat vindt vooral op straat plaats. De (eet)stalletjes, kraampjes en de vele, vele winkels en bedrijfjes, die zeven dagen in de week open zijn, zijn hier een goed voorbeeld van. In het verkeer wordt van alles vervoerd op brommers of (te) zwaar beladen pick ups en vrachtwagens. Velen verdienen hun geld als bewaker voor een hotel, een bank, of als “verkeersregelaar” om automobilisten een parkeerplaats te wijzen of om ze veilig de weg op te wijzen en om zo nodig ander verkeer tegen te houden. Altijd bezig, altijd tijd voor een lach en tussen 12 en 2 vaak effe rust nemend, als het uitkomt.

Ook in de bus zit ik eerste rang. Doordat ik een dag van te voren een kaartje gekocht had, kon ik een zitplaats reserveren. Aangezien er nog niemand een kaartje had gekocht, had ik vrije keus. Gezien onze westerse beenlengte zit je voorin, zonder stoel voor je, het meest comfortabel. Tevens heb je een mooi uitzicht over het landschap dat zich aan je ontrolt.
Het blijkt dat je binnen de radio niet mist. Constant melodietjes van telefoons die afgaan en luide stemmen die verhaal doen. Even wegsoezen worden hierdoor wel erg bemoeilijkt en eigenlijk onmogelijk door het langdurig claxonneren van onze chauffeur, bij iedere weggebruiker die hij inhaalt. Het lijkt wel of iedereen in dit land een mobiel bezit. Zelfs de chauffeur doet vrolijk aan dit bellen mee. De weg is abominabel, vele diepe gaten en op sommige stukken niet geasfalteerd, omdat er vele wegwerkzaamheden zijn. Dit belet de goede man niet om al bellend, met één hand aan het stuur de kuilen ontwijkend, te schakelen, te claxonneren en dan ook nog rekening te houden met het overige verkeer. (Het kan trouwens nog gekker, zo zag ik vorige week een motorrijder met één hand rijden, in de andere had hij …….. een baby vast, die hij tegen zich aandrukte.) Over de 175 km zullen we dan ook meer dan 4 uur gaan doen. Onderweg heel veel opdwarrelende (rode) stof en moeten we een lange verkiezingskaravaan van vele motoren en auto’s in proberen te halen. Het landschap is groen, vlak en waterrijk. We passeren vele rijstvelden en huizen, die traditioneel op palen gebouwd zijn. Zo’n 40 km voor Kampong Thom stoppen we een half uur bij een wegrestaurant. Hier gelegenheid voor een loopje naar de wc en het eten van een rijstmaaltijd. (De bus gaat namelijk door naar Seam Riep, zo’n 150 km achter Kampong Thom. Bij deze plaats is de wereldberoemde Angor Wat gelegen, die zelfs de nationale vlag siert. Bijna alle inzittenden zullen doorreizen naar Seam Riep en John en ik zullen één van de weinigen zijn, die Kampong Thom als eindbestemming hebben) Zelf houd ik het in het restaurant bij een zakje gedroogde bananenschijfjes en een flesje water. Een jongetje van jaar 8 helpt mee met het afruimen van de tafels en schrokt snel een halfvol bord met eten leeg, dat was blijven staan. Na ruim 4 uur arriveren we in Kampong Thom. Mijn koffer en mijn sporttas worden me aangereikt. Maar dat is mijn tas helemaal niet, of toch wel, al is die vrijwel onherkenbaar door de kleurverandering die opgetreden was gedurende de busrit. I.p.v. zwart is tas nu rood uitgeslagen door al het stof, dat blijkbaar het bagageruim was binnengedrongen. We zien even later de bus in het donker verdwijnen, met daarin de mensen die nog minimaal drie uur verder moeten reizen. En daar sta je dan met je hele hebben en houden. Gelukkig is John erbij, die me tot morgen zal bijstaan.

Doordat het herstel van de voet al zo voorspoedig verliep, hoef ik niet de volle twee weken in Phom Pehn te blijven, zoals mij in eerste instantie voorgespiegeld was, maar kon ik naar een week al terug. Het gevolg hiervan is wel dat ik volgende week wederom naar Phnom Penh moet voor de nacontrole. Deze busreis die me gisteren terugbracht naar Kampong Thom duurde niet de gebruikelijke 4 maar nam deze keer bijna 5 uur in beslag. Dit kwam doordat de bus een lekke band had en er onderweg een bandenwissel plaats moest vinden. Deze pitstop duurde ruim een half uur. Uiteraard zal ik jullie de foto hiervan niet onthouden.

Tijdens of na een hevige regenbui is het al meerdere keren voorgekomen dat de stroom uitvalt. Inmiddels heb ik kaarsen in het huis staan en gaat ’s avonds de zaklantaarn overal mee heen. Zo dadelijk zal ik het verslag gaan plaatsen. Hopelijk wordt dit niet bemoeilijkt door de volgende stroomstoring……….


Mat vriendelijke groet,
Li hai,
Marcel.
(marcelger8@hotmail.com)