Oog in oog met Sam Rainsy en Kem Sokha

Terwijl Nederland “geniet” van de vakantierust en de beroemde kommertijd in de media is ingetreden, blijven hier de verkiezingen de gemoederen bezig houden. En dat zal, nadat de uitslag bekend gemaakt wordt ook nog wel even voortduren, want wat de uitslag ook zal zijn, de kans is levensgroot aanwezig, dat die aangevochten zal gaan worden door één van de partijen.
Uitgangspunt is de verdeling van 123 zetels in de Assembly (Parlement), waarvan er nu 90 in handen zijn van de CPP, 21 zijn in het bezit van Sam Rainsy, met de toenmalig “Sam Rainsy Party” (SRP) en 8 zijn er voor Kem Sokha met zijn voormalige “Human Rights Party”. (Samen hebben ze zich verbonden tot de CNRP met de toepasselijke naam: Cambodia National Rescue Party) Uiteraard zal ik er ook nu weer aandacht aan besteden, gewoon omdat je er op dit moment in Cambodja niet omheen kunt en omdat Sam Rainsy en Kem Sokha afgelopen woensdag Kampong Thom bezocht hebben en ik op eerste rij zat bij de ontvangst van beiden. En al verstond ik van de speeches niet veel, toch was in onder de indruk van het enthousiasme, dat ze bij de duizenden aanhangers teweeg brachten.

Het huis is een schot in de roos. Op het eerste gezicht leek het schoon, maar als je iets verder keek, moest daar toch wel even flink de borstel en boenlap door. Ik had er een week voor uitgetrokken om iedere dag een ruimte onder handen te nemen. Zo werden achtereenvolgens toilet 1, douche, toilet 2, hal, slaapkamer en huiskamer (verdeeld over 2 dagen) helemaal opgefrist. De bovenburen moeten dit met stomme verwondering hebben gade geslagen en zullen zich ongetwijfeld afgevraagd hebben, wie en wat ze nu in huis gehaald hebben. Maar ja, alles wat nu vuil wordt is van mezelf en dat is toch een ander gevoel. Het gevolg is wel dat huis je (nog) tegemoet glimt....

Afgelopen weken ben ik me aan het inwerken en dat houdt in dat ik heel veel rapporten aan het lezen ben, zodat ik ga begrijpen hoe het er hier aan toe gaat en welke zaken er spelen. Hierbij besef ik terdege dat ik geen revolutie teweeg kan brengen en dat eventuele veranderingen zich stapje voor stapje zullen gaan voltrekken. Mijn collega’s, die op een eerder moment in de andere provincies het zelfde werk zijn gaan doen, hebben me daar al flink voor gewaarschuwd. Bovendien is dit wel de slechtste tijd om te beginnen, want de 2 maanden durende schoolvakanties zijn net begonnen en aangezien alle medewerkers van dit Provinciale Onderwijs Bureau lid zijn van de CPP (de grootste partij) en druk met de verkiezingen bezig zijn, is het “komkommertijd” op de office. Ben je namelijk in overheidsdienst en geen actief lid van de CPP, kun je je carrièreperspectief wel vergeten. En zo kom ik via dit zijstapje dan vanzelf toch weer bij de verkiezingen terecht……..

Deze verkiezingsstrijd lijkt op een gevecht tussen Goliath en David en in dit geval twee Davids, Goliath, omdat de CPP de touwtjes in het land stevig in handen heeft. Alle televisiezenders en bijna alle kranten worden gedicteerd door de CPP. Tevens kun je stellen dat alle overheidsdiensten CPP instellingen zijn.
Vorige week werd bekend gemaakt dat 2 van de 3 zonen van Hun Sen na een bliksemcarrière, gepromoveerd zijn tot luitenant generaal en brigade generaal bij het leger. Een functie die weliswaar aan inflatie onderhevig is, want Cambodja telt meer dan 2000 generaals, terwijl Amerika, een van de grootste militaire machten, het met minder dan 500 generaals doet. Toch is het een gevaarlijke ontwikkeling als een staatshoofd familieleden topfuncties bij het leger geeft. Ook het tijdstip, nog geen week voor de verkiezingen, geeft te denken. Los van het leger heeft Hun Sen een persoonlijke “lijfwacht” met een afdeling van 10.000 soldaten, die uitgerust zijn met de meest geavanceerde wapens en eigenlijk een krijgsmacht op zich is. (De derde zoon, die ook een militaire opleiding heeft genoten, is overigens kandidaat lid voor CPP in één van de provincies, zodat hij aan de vooravond staat van een politieke carrière en naar verwachting een sleutelpositie in het Parlement gaat innemen) Een dreigende uitspraak van premier Hun Sen, die met regelmaat terugkeert in zijn speeches is de volgende: “Als de oppositie wint, zal het gevolg instabiliteit en chaos zijn, kies je voor de CPP, dan kies je voor zekerheid en stabiliteit”.

Tegen deze Goliath proberen Sam Rainsy en Kem Sokha het op te nemen. Ken Sokha, die er in de media al flink doorheen is gehaald en na de verkiezingen voor het gerecht moet verschijnen vanwege een aanklacht van een “voormalige maîtresse”, waarbij hij twee kinderen verwekt zou hebben. En Sam Rainsy, die een paar weken geleden een generaal pardon heeft gekregen, voor de 11 jaar gevangenisstraf, die boven zijn hoofd hing vanwege het vervalsen van documenten en het verspreiden van laster en leugens, die het land in diskrediet gebracht zouden hebben. Vrijdag 19 juli keerde hij terug naar zijn vaderland, na vier jaar vrijwillige ballingschap in Frankrijk, en werd binnengehaald door een uitzinnige menigte, waarvan de schattingen uiteen lopen van 100.000 tot 1.000.000. Hiervan was geen enkel beeld te zien op tv en niets te lezen in de kranten, behalve in de Cambodian Daily. Als motivatie werd gegeven, dat indien dit uitgezonden of geplaatst werd, één van de partijen bevooroordeeld zou worden in de berichtgeving tijdens de verkiezingsttijd, die “eerlijk” moest blijven naar alle partijen toe. Inderdaad ook geen verkiezingsnieuws van de CPP, maar wel alle aandacht voor de overheid en alle beslissingen die door de CPP genomen worden. Het gevolg van dit beleid is dat er enkel en alleen de CPP in nieuws is, want zij maken het beleid met hun 90 van de 123 zetels en de oppositie wordt op deze wijze monddood gemaakt. Hun Sen voert dan ook geen campagne, hij is bijna iedere dag wel op het nieuws te zien.
Toch proberen beide heren er nog van alles aan te doen om zo veel mogelijk mensen te bereiken. Vanaf maandag 22 juli toeren ze onafgebroken door het hele land en doen alle groter plaatsen aan. Dus ook Kampong Thom, provinciehoofdstad van de gelijknamige provincie, en deze zou woensdag de 24e aan de beurt zijn. Uiteraard liet ik deze kans niet aan mij voorbij gaan. Beide mannen, waarover ik al zoveel gelezen had, wilde ik wel in levende lijve zien. O, ja Sam Rainsy mag zelf niet stemmen de 28e en staat ook niet op de kieslijsten. Een verzoek daartoe is definitief afgewezen door The National Election Commitee op 23 juli. Vorig jaar november was hij van de kieslijst geschrapt vanwege zijn veroordeling als crimineel. Het pardon van de Koning was te laat gekomen, aangezien de kieslijsten al definitief waren. Het zelfde geldt voor de kiezerslijst, waarop trouwens ruim 10% van de stemmers hun naam niet terug kan vinden. Volgens de kiescommissie kan hij wel in het parlement plaatsnemen, als een gekozene zijn plaats aan hem afstaat.

Woensdag 24 juli, twee uur: het podium dat aan de straatkant opgebouwd is, ligt er verlaten bij. Niets wijst er op dat hier zo iets te gebeuren staat. Een tiental mensen met de witte CNRP petjes op, lopen erachter rond. Wel heb ik vele motoren met aanhangers van deze oppositiepartij voorbij zien komen. Blijkbaar gaan zij de beide mannen onderweg ergens opwachten en dan escorteren naar het podium. Tot kwart over drie blijft het angstwekkend stil. Dan krijg ik het seintje dat er ze eraan komen en begeef me naar de weg om de aankomstbeelden te gaan schieten. Uiteindelijk rond half 4, komen er allerlei vrachtwagen volgeladen met aanhangers uit de omgeving aan, maar van beide leiders geen spoor. Terwijl de vele aangevoerde aanhangers uitstappen, besluit ik vooraan bij het nog eenzame podium te gaan staan en dan maar geen aankomstbeelden te schieten. Op dit podium hadden inmiddels zo’n 10 boeddhistische monniken plaatsgenomen op de gele versierde stoelen en deze gaven het geheel een feestelijk oranje tintje, waar ik blijkbaar als Nederlander toch een beetje gevoelig voor ben. Deze verplaatsing was een goed move, want terwijl de mensenmassa zich rondom en achter mij verzamelde bij het podium, kwam vanaf de andere kant opeens Sam Rainsy in mijn blikveld. Hij stond in een auto met open dak en ik kon nog net een foto nemen, voordat hij zijn hoofd naar binnen trok om zich naar het podium te begeven. Kem Sokha kon ik in alle commotie niet ontdekken. Vervolgens liep hij door de massa, die gedisciplineerd een pad vrijhield, vlak langs mij en besteeg het podium. De monniken hadden het eerste recht van verwelkomen. Sam Rainsy ging door de knieën voor het rijtje geestelijken en werd gezegend. Later zag ik dat de hele meute om mij heen ook geknield zat, maar dat had ik even niet in de gaten, aangezien ik geheel in beslag genomen was door het tafereel voor mij. Vervolgens wilden de monniken, die blijkbaar ook tot de fanclub behoorden, nog met hem op de foto en pas toen ontdekte ik ook Kem Sokha, die ook op het podium stond. Uiteindelijk, nadat de monniken ook klaar waren met hun informele gedeelte, konden de speeches beginnen. Beide mannen hadden een bloemenslinger om. Schat dat zo’n paar duizend mensen, toegestroomd waren en deze waren zeer betrokken en reageerden zeer enthousiast. Kem Sokha beet het spits af en was zo’n 10 minuten aan het woord. Maar de bijeenkomst begon pas echt te leven, toen Sam Rainsy het woord nam. Hij is onbetwist de leider van deze twee, mede doordat zijn achterban vele malen groter is. Zijn bevlogen speech duurde ruim een half uur en hij maakte veel los bij het publiek. Duidelijk een man met charisma, die het publiek van de eerste tot de laatste minuut in de ban hield, inclusief ondergetekende, al verstond ik er niet veel van. Immer terugkerende onderwerpen in zijn speeches en dat zal hier niet anders geweest zijn, zijn de volgende items:
- Er moet een eind komen aan de onbeschaamde corruptie, die er onder deze regering woekert. Baantjes worden gekocht of weggegeven aan bevriende relaties. Dit “old boys network” moet plaats maken voor de jeugd, die eerlijke kansen moet krijgen.
- “Change” is het centrale thema in deze weken. Het moet afgelopen zijn met het dictoriale regime van premier Hun Sen, dat al bijna 30 jaar geduurd heeft. Het woord b’do (change) wordt dan ook meerdere keren gescandeerd.
- Er moet een eind komen aan de voordeeltjes en de bescherming, die de Vietnamezen in Cambodja genieten. De Vietnamezen hebben, nadat ze het land bevrijd hebben van Pol Pot, Hun Sen in het zadel geholpen en sindsdien hebben ze in de ogen van Sam Reinsy het land verovert, mede door protectie van Hun Sen. “Ze kappen onze bomen, vissen onze rivieren en meren leeg en nemen illegaal stukken land tot zich”. Vietnamezen worden hierbij consequent aangeduid als “yuon”, hetgeen niet als hele vriendelijke bejegening geldt. Slogans zijn hierbij: “Change your yuon coffee for Khmer coffee” en worden CPP-aanhangers gekarakteriseerd als “yuon head with a Khmer body”. (Persoonlijk heb ik zo mijn bedenkingen tegen deze retoriek, want mocht hier ooit de vlam in de pan slaan, dan zal deze minderheid wel eens de dupe hiervan kunnen worden, omdat aanhangers van Rainsy zich door dit taalgebruik gelegitimeerd voelen om geweld tegen ze te gaan gebruiken.)

Hier staan dus nu recht voor mij, op nog geen drie meter afstand, de twee grootste luizen in de pels van Hun Sen. De één net gepardonneerd door de koning, zodat hij zijn gevangenisstraf van 11 jaar niet hoeft uit te zitten en de ander die vaak voorpaginanieuws was vanwege aanvallen van premier Hun Sen persoonlijk en zich binnenkort mag verantwoorden voor de rechtbank.
Hoewel ik grote vraagtekens zet bij hun politiek t.a.v. de Vietnamezen, heb k toch bewondering voor de moed die zij opbrengen om naar voren te stappen om dit machtige bewind, dat bijna 30 jaar aan de macht is, aan te klagen en in niet mis te verstane bewoordingen de misstanden aan de kaak te stellen. Ondanks het stilzwijgen van de media, hebben ze een ander medium gevonden. Via internet/facebook wordt hun boodschap verspreid en laat die nou net terechtkomen in zeer vruchtbare bodem, namelijk bij de jeugd. Bij deze groep zijn beide mannen zeer populair. De jeugd wil verandering…… zij zien dat hun banen bezet worden door ouderen, die elkaar onderling de baantjes toeschuiven, zij ondervinden dat je zonder relaties of geld nergens komt.
Of die verandering zal komen, is de grote vraag, die zeer binnenkort beantwoord gaat worden.

Heb in ieder geval één overeenkomst tussen Hun Sen en Sam Rainsy ontdekt. Beiden hebben vorige week namelijk hun biografie op de markt gebracht en allebei met een veelzeggende titel, die ik jullie niet wil onthouden. Die van Hun Sen heeft als titel: Strongman, The Extraordinary Life of Hun Sen en die van Sam Rainsy: We Didn’t Start the Fire, My Struggle for Democracy in Cambodia.

Vandaag zijn de verkiezingen. Sinds gisteren zijn opeens alle petjes en vlaggen verdwenen en zijn scholen geopend als stemlokalen. Lijsten met namen hangen buiten voor de deur en binnen wordt er gestemd. Het is verboden om er te fotograferen en ongewapende militairen staan erbij om een oogje in het zeil te houden. Van te voren is al aangekondigd dat ruim 10% van de stemmers ontbreekt op de kiezerslijsten en dus geen stem zal mogen uitbrengen. Op straat zijn de degenen die gestemd hebben goed te lokaliseren, want het topje van hun wijsvinger is helemaal zwart. Als ik niet zelf op zoek was gegaan naar de scholen, had ik geen enkel beeld gehad van de verkiezingen, zo rustig is het. Veel winkels zijn open en marktkraampjes staan op de vertrouwde plaatsen, kortom het gewone leven gaat ook op deze dag door, op één ding na: er mag vandaag nergens alcohol verkocht worden! Zo gauw de uitslag bekend is, zal ik hieronder bekendmaken en tot die tijd wacht ik met plaatsing van dit verslag.

De uitslag:
Hier hoefde ik niet lang op de wachten. De uitslag staat namelijk de volgende middag al in The Cambodian Daily, en waarschijnlijk in alle kranten. De kop van de Daily luidt:

CPP wint, maar verliest de Parlementaire Meerderheid (van 2/3).

De CPP, van de zittende premier Hun Sen, kan de overwinning claimen bij deze verkiezingen, maar zag zijn 90 zetels (van de 123) teruggebracht worden tot 68, een verlies van 22. De CNRP, van Sam Rainsy en Kem Sokha stijgt van 29 zetels naar 55 zetels, bijna een verdubbeling, en kan misschien wel de morele winnaar genoemd worden. Alle overige partijen zijn in één klap van het politieke spectrum verdwenen en er zijn dus twee grote partijen overgebleven, die samen de 123 zetels gaan verdelen in het Parlement. De CPP verliest zijn 2/3 meerderheid en zal dus bij wetswijzigingen steun moeten gaan zoeken bij de oppositie.
De opkomst was ongekend laag, met 69% van de kiesgerechtigden. Maar ja, hierbij zitten ook die miljoen stemmers (ruim 13%), die dit niet konden stemmen, omdat ze hun naam niet op de kiezerslijsten terug konden vinden.

Zowel de CPP, als de CNRP hebben nog niet officieel gereageerd op deze uitslag, die naar verwachting pas half augustus definitief bekend wordt.

Deze uitslag laat zien dat dat de CPP in de toekomst terdege rekening moet gaan houden met de gegroeide CNRP. Of ze dit als bedreiging zien is af te wachten, maar het signaal is duidelijk. Op de oude weg doorgaan, zal zeker verlies op gaan leveren bij de volgende verkiezingen in 2018. Zal de oplossing een democratische zijn en zullen de gerechtelijke vervolgen t.o.v. Sam Rainsy en Kem Sokha tot het verleden gaan behoren, zodat er werkelijk een pad naar democratie geëffend zal worden?
Het opgeven van macht, zonder bloedvergieten, is één van de moeilijkste processen bij lang zittende machthebbers met dictoriale trekjes. Helaas zijn daar in de rest van de wereld voorbeelden genoeg van te geven.

Zo heb ik iemand tijdens een meeting tegen de twintigjarigen van nu horen zeggen: You are “The Generation of Hope”, the next generation will be “The Generation of change” Ik ben benieuwd of “The Generation of Hope” zo lang kan en wil wachten........ De (nabije) toekomst zal dit uit gaan wijzen.

Als er geen stroomstoringen zijn, krijgen jullie de uitslag ook nog vandaag,

Met vriendelijke groet,
Li ha,
Marcel
(email: marcelger8@hotmail.com)