7 bibliotheekoverdrachten in 3 dagen

Voorbereidingen
Aangekomen in Kampong Thom wachtte er een enorme uitdaging. In eerste instantie had ik erop gerekend 2 weken de tijd te hebben om een flink aantal bibliotheken te overhandigen, aangezien mijn placement op 16 mei zou aanvangen en ik op 2 mei voet op Cambodjaanse bodem zette. Maar er bleek op 4 en 5 mei in de hoofdstad een 2-daagse georganiseerd te zijn met collega Volunteers, die in een aantal andere provincies werkzaam zijn. Aangezien dit een gouden was kans om mijn aanstaande collega’s te ontmoeten, waarvan ik er nog 2 ken uit mijn vorige periode, zou ik pas vrijdag naar Kampong Thom kunnen afreizen en zou er nog maar amper een week overblijven voor de 7 overdrachten, want in die week viel de vrijdag af vanwege …………een zoveelste feestdag.
Maandag bleek dat de directeur van Room to Read het voorbereidende werk perfect geregeld had. Er lag een schema voor de dinsdag t/m donderdag en iedere dag zouden we een ander district aandoen. In een hoek van zijn kantoor zag ik 7 dozen staan en inderdaad waren dat de pakketten, die we zouden gaan bezorgen en de man vertelde dat hij eveneens 7 kasten had besteld. Geweldig, het materieel en reisplan waren geregeld! Nu moest er nog één, niet geheel onbelangrijke hobbel genomen worden: “het vervoer van al deze middelen”. Mijn inbreng werd nu gevraagd, want hierbij zou de auto van de POE (Provincial Office of Education), mijn “oude” werkplek, nodig zijn. Gezien de Cambodjaanse verhoudingen zou dhr. Ratha Tith van Room to Read niet de aangewezen persoon zijn om dit te regelen, maar zou mijn gewicht in de strijd geworpen moeten worden. Zo toog ik diezelfde ochtend naar de POE en stapte ik welgemoed mijn vorige werkplek binnen om mijn voormalige collega, het hoofd van de afdeling planning, deze gunst te gaan vragen. Het weerzien met de, blij verraste aanwezige collega’s, was erg leuk. Gelukkig was de hoofdpersoon, het hoofd van de afdeling, dhr. Bun Hong aanwezig en na wat inleidende praatjes kwam ik tot de hamvraag: “Zouden we de komende drie dagen gebruik kunnen maken van de auto van de POE om bibliotheken te gaan bezorgen in drie districten?” Dhr. Bun Hong schreef deze “request” op een briefje en zou deze persoonlijk voorleggen aan de director van de POE, want deze besliste over de 2 aanwezige auto’s. Mocht hij er niet zijn op dit moment, dan zou ik in de loop van de dag gebeld worden. Hij verdween en binnen 5 minuten kwam hij terug met de mededeling: “The director gives permission”. Nu stond er ons niets meer in de weg: de avontuurlijke driedaagse naar de binnenlanden van deze provincie kon gaan beginnen.

De overdrachten
Het werden drie enerverende dagen. Het zou te ver voeren om alle overdrachten stuk voor stuk te beschrijven. Ik zal deze 7 overdrachten daarom bundelen tot één enkele overdracht, mede mogelijk doordat er een vast patroon in deze dagen ontstond. Hierbij zal ik de focus op de tweede dag richten, aangezien we toen wel heel ver de binnenlanden in zijn gegaan.
Om half 6 is het opstaan geblazen. Een wekker hoeft eigenlijk niet gezet te worden, want de straatgeluiden hebben er voor gezorgd dat het laatste half uurtje meer sluimerend, dan slapend doorgebracht wordt. Vervolgens een verfrissende douche, scheren en een broodje om de hoek halen, om deze op de kamer op te peuzelen, bedekt met jam en een appel. Lange broek en blouse aan voor deze gelegenheid, een ijskoffie om de hoek scoren en een pakketje van 12 flesjes water kopen, zodat we onderweg voldoende vocht bij ons hebben. Inmiddels is het bijna 7 uur en de chauffeur heeft de oude bestelbus op het terrein van de POE klaargezet. Vergezeld door een voormalige collega van de POE, dhr. Bun Thong, vertrekken we naar het kantoor van Room to Read om de boekpakketten voor vandaag op te halen. Hier stapt ook de directeur, dhr. Ratha Tith in, de persoon, die alles zo voortreffelijk geregeld heeft deze dagen. Vervolgens gaan de lange brug over, met daaronder een overgebleven smal stroompje, die de twee delen van Kampong Thom van elkaar scheidt en pikken de kasten op, die al voor ons klaar staan. Aangezien er in het verleden al 8 overdrachten plaatsgevonden hebben, zijn dit inmiddels routinematige handelingen geworden. Vervolgens halen we Navy op, die net buiten Kampong Thom woont en het is iedere keer een verrassing of ze nu wel of niet langs de grote weg klaarstaat, ondanks de gemaakte afspraak. Is dit niet het geval, halen we haar op van huis.
Navy was mijn vertaalster in mijn vorige placement en ik mag haar 2 van de 3 bezorgdagen “lenen” van de Volunteer die op de Primary Teacher Training College werkt, aangezien Navy nu voor haar het vertaalwerk doet. Zij is bij praktisch alle overdrachten aanwezig geweest en gaat beslist niet met tegenzin mee. Ze vergezelde me zelfs toen ze ruim een half jaar zwanger was en ik hield mijn hart vast tijdens de introductiebezoeken, die op de scholen plaatsvonden en op de motor werden afgelegd en de daadwerkelijk leveringen met de auto over de zandwegen met de vele hobbels en diepe kuilen. Inmiddels is haar zoon ruim een jaar oud en heeft hij geen zichtbare nadelige gevolgen ondervonden van deze ritten in het verleden. Tijdens één van de twee dagen die ze meeging, vertelt ze mij dat bij de PTTC, waar ze nu werkzaam was een tijdlang het gerucht gegaan was dat ondergetekende de vader van dit kind zou zijn. Ik sta even perplex en met de mond vol tanden en kan er vervolgens de humor wel van inzien en stelde die ene logische vraag: “Waarom dachten ze dat?” Het antwoord was simpel, “Ik zou beslist niet de eerste oudere blanke man zijn, die het met een jonge Cambodjaanse aan zou leggen en bovendien werkte ze voor mij”. Ik zag de logica van deze combinatie niet in, maar heb inderdaad vele jonge Cambodjaanse meisjes met oudere mannen zien rondwandelen en eerlijk gezegd, het blijft een onwennig beeld, zo’n verliefde “opa” vergezeld van iemand die zijn dochter of zelfs kleinkind zou kunnen zijn. Ze voegt er geruststellend aan toe dat sinds de medewerkers de vader gezien hebben, ze van dit idee zijn afgestapt, want de gelijkenis van dit kind met de vader is onmiskenbaar. Ik heb maar niet gezegd dat het voor mij überhaubt fysiek onmogelijk is, dat ik de vader zou kunnen zijn, aangezien ik me dan op een terrein begeef, waarvan ik niet weet of ze daar maar iets van snapt, mocht dit onderwerp hoe dan ook bespreekbaar zijn hier. Ze kan ze er een paar dagen later hartelijk om lachen, toen ik haar zoontje begroette met de woorden: “Hello, my son”. Aangezien Navy altijd wat te vertellen heeft, duren de ritten naar het achterland niet lang, behalve de tweede dag, want zelfs deze rit krijgt haar stil.
Deze tweede dag rijden we eerst bijna anderhalf uur op asfaltwegen en even voordat deze geasfalteerde weg ophoud te bestaan en zal veranderen in een hobbelige zandweg, nemen we nog een werknemer van de DOE (Districts Office of Education)mee. Nu is de delegatie voltallig en zes man sterk, inclusief chauffeur, vervolgen we onze weg. Anderhalf uur gehobbel volgt over zandwegen, die de reis verandert in een zeetrip op een onstuimige zee. Hoewel een lichtje op het dashboard aangeeft dat de airco aanstaat, is dit aan de steeds maar oplopende temperatuur niet te merken, zodat al spoedig al de ramen openstaan, met als gevolg dat het stof dat door tegemoetkomend verkeer wordt opgeworpen, zich vasthecht op onze vochtige lichamen. Een tissue over je natte voorhoofd geeft hiervan een goede weergave…… Ook wordt het aanvankelijk luidruchtige gezelschap gedurende de rit steeds stiller.

Eindelijk staan we voor de eerste school. Dit maal niet een stenen gebouw met naast elkaar de klassen, maar een houten schuurtje, waarin één klas zit en een gebouw van zinkplaten, die 2 klassen herbergt. Oei, wat moet het daarbinnen een smeltoven zijn onder de felle zon…… Op een plek onder een grote boom met wijde takken wordt de doos met boeken en de “gesluierde” kast gezet, kinderen komen uit de 2 gebouwen gelopen en stellen zich in rijen op onder de schaduwrijke takken. Dit opstellen gaat uiterst gedisciplineerd, in meisjes- en jongensrijen, handen op de schouder van de voorbuurman, om enige afstand te creëren. Duidelijk zichtbaar dat de kinderen dit gewend zijn , want het is ’s morgens een dagelijks ritueel bij het hijsen van de vlag. Nadat de rijen geformeerd zijn, valt er onmiddellijk een diepe stilte en wordt er verwachtingsvol gekeken naar die zwetende blanke man, die blijkbaar iets komt brengen. Een klein meisje, bijna voorin staand in één van de rijen, begint opeens hevig te snikken. Later hoor ik, dat ze denkt dat wij komen vaccineren. Blijkbaar was dat een traumatische ervaring in het verleden, met wellicht een blanke dokter. Ze wordt snel gerustgesteld. In mijn beste Khmer heet ik allen welkom. Tussen de zinnen door vraag ik: Ta neak yull? (begrijp je het?) Waarop de jongens lachend “ba” en de meisjes, eveneens lachend, “cha” roepen. (inderdaad de vrouwen hebben hier een ander woord voor ja, dan de mannen). Doordat ik wat langzaam praat was er de eerste dag één groep die iedere zinsnede na ging brullen, aangezien de kinderen dachten dat dit de bedoeling was. Dit gaf een effect dat nogal hilarisch was en mij dwong wat sneller te gaan praten. Na het welkom en enkele inleidende zinnen, ga ik over op het Engels en mag Navy het in het Khmer vertalen. Na een applaus voor hun leraren en de gulle gever uit Nederland mogen twee “vrijwilligers” de boekendoos openmaken, een aantal boeken omhooghouden en wordt de kast onthuld door twee andere hulpjes. Helaas melden zich iedere keer nauwelijks kinderen aan om naar voren te treden, dus worden deze “vrijwilligers” in de meeste gevallen maar aangewezen. Opvallend is tevens hoe weinig kinderen de bijbehorende schaar kunnen hanteren als hulpmiddel bij het plakband doorknippen om de doos te openen. Hierna zegt dhr. Ratha Tith nog wat over zijn organisatie Room to Read en laat hij één van de kinderen voorlezen uit één van de gekregen boeken. Hiervoor melden de kinderen zich maar al te graag aan. Misschien heeft het er mee te maken dat de sfeer wat vertrouwder geworden is. Misschien is wel de reden dat een Cambodjaanse meneer het hun vraagt. Heel leuk om te horen hoe gepassioneerd en luidkeels er voorgelezen wordt aan de groep door de uitgekozen vrijwilliger. Meestal wil de aanwezige persoon van de DOE nog wat zeggen en afsluitend spreekt soms de directeur een woordje. De kinderen, ook de allerjongsten, hebben alle sprekers beleefd aangehoord en blijven gedurende de hele ceremonie van een klein half uur veelal stokstijf staan.
En dan is het grote moment aangekomen. De kinderen gaan terug de klassen in en de boeken worden uitgedeeld. Deze worden door de kinderen met beide handen uitgestrekt naar voren beleefd aangepakt en dan kan het grote genieten beginnen, zowel voor hen als voor mij. Iedere keer is het weer geweldig om te zien en te horen, hoe enthousiast deze kinderen het leesvoer oppeuzelen. De meesten lezen hardop, zodat een kakofonie van geluiden ontstaat. Ze hebben er duidelijk lol in en je realiseert je dat ook deze zending in goede handen terecht gekomen is. De hoogste klassen blijken in het warme zinken gebouw te zitten, met de voeten in het zand, want een stenen vloer ontbreekt……
De eerste dag moest Navy, de vertaalster, noodgedwongen verstek laten gaan en bleek de jonge eigenaar van het restaurant, die zeer goed Engels spreekt, heel graag deze opengevallen plek in te willen nemen. Toen ik in zo’n hardop lezende klas een stuk bamboe zag liggen, vroeg ik hem of dit een aanwijsstok was en of deze stok ook voor andere doeleinden werd gebruikt. Aangezien alle leerkrachten elders instructie kregen van de directeur van Room to Read en we toevallig de enige volwassen in de klas waren, legde onze vertaler in spé de leesles even stil. Vervolgens vroeg hij hoeveel kinderen er wel eens met deze stok een tik op de hand gehad hadden. Enthousiast vlogen bijna alle handen omhoog. De sfeer leed duidelijk niet door deze vraag, want een vrolijk gekakel ontstond. De vergelijking met het onderwijs in Nederland uit de tijd van Theo Thijssen kwam ook nu weer naar boven, zoals even ervoor in de lagere groep bij het zien van de leitjes waarop met krijtjes door de kinderen werd geschreven. In die tijd werden ook grote groepen kinderen stil gehouden op een manier, die nu in Nederland uit den boze is.
Dan is het moment van afscheid gekomen en het blijkt dat we te laat zullen arriveren bij de tweede school. Er wordt gebeld en men spreekt af dat de school niet zal uitgaan om elf uur, maar dat de kinderen zullen blijven wachten op onze komst. Als we tot 1 uur op de middaggroep zouden wachten, zou het programma wel erg uitlopen.
We vervolgen onze weg en een klein uur “stuiteren” we door kolossale schaduwrijke rubberplantages die vredig aandoen, maar waar waarschijnlijk vele gedwongen landonteigeningen aan vooraf zijn gegaan, die het nodige leed veroorzaakt hebben bij de oorspronkelijke bewoners, aangezien er geen enkele financiële compensatie werd geboden, toen ze het land waar ze jaren woonden, afgejaagd werden. Voor een afwisselend beeld zorgen de droge omgeploegde velden, waarop bossen cassavestaken in afwachting staan om geplant te worden. Blijkbaar wacht men nog even op de nodige regenval, zodat de grond deze staken/stekken “vochtig” zal ontvangen.
Na een uur komen we het dorpje binnen, dat aan de grens van het district ligt en rijden het nabijgelegen schoolterrein op. Geen bomen om onder te kunnen gaan staan, als bescherming tegen de verzengende zonnestralen, die op dit tijdstip bijna loodrecht neerkomen. Maar dit blijkt niet nodig, alle kinderen zijn verzameld in één lokaal en hebben er een half uur wachten opzitten. Het blijft wennen als de kinderen als één man opstaan, handen tegen elkaar vouwen voor de borst en klassikaal iets zeggen om je te verwelkomen als je binnenstapt. In mijn ooghoek zie ik achterin de klas grote zakken rijst van het WFP (World Food Program) liggen. Deze kinderen krijgen namelijk in alle vroegte op school een rijstmaaltijd voorgeschoteld, aangezien vele van hen niet ontbijten, gezien de grote armoede die er heerst. In vele van de bezochte scholen deze week lagen deze zakken rijst. Helaas zal er weinig bij gedronken kunnen worden, want de put staat leeg. Onderin is nog net een drabbig laagje water te zien, dat ondrinkbaar is. Via een ladder is het mogelijk om af te dalen in deze 10 meter diepe put. Helaas kunnen een aantal mensen dit niet navertellen aangezien ze door zuurstofgebrek onderin het loodje hebben gelegd, evenals een aantal dappere mensen die deze mensen weer probeerden te redden…….. Bij het vorige verslag staat een foto van de lege put, die ik bij deze school aantrof.
Het ochtendprogramma wordt nu in sneltreinvaart herhaald en om tijd te sparen wordt er niet voorgelezen door een leerling, maar gaan we gelijk over tot het uitdelen van de boeken. Ondanks het feit dat de kinderen al een uur langer op school zijn, is dit aan het enthousiaste lezen niet te zien en te horen.

Na de klok van twaalf zoeken we onze vertrouwde zitjes in de het bestelbusje weer op en gaan dezelfde weg terug, tot we bij een iets grotere plaats komen en om half 2 zitten we achter een bord rijst met een keur aan schaaltjes op tafel, waar we naar believen soep, groentes, vis, ei en vlees kunnen pakken. Hierbij worden glazen met ijsblokjes en thee geserveerd. Aangezien al deze 5 mensen voor mij in touw zijn geweest betaal ik de rekening en dan is 12 euro (omgerekend)voor ons zessen toch te dragen, vindt u niet?

De terugweg verloopt hetzelfde als de heenweg, alleen……… stoppen we onderweg bij een verlaten huis. De chauffeur slaat aan het bellen en het blijkt dat er voor het huis 3 enorme blokken hout liggen. En jawel, met man en macht worden de loodzware ronde blokken achter in het busje gedropt. De achterveren zakken een eind naar beneden en ik realiseer me dat we nog kilometers over die golvende zandweg moeten rijden, als dat maar goed gaat….. Ik had beter moeten weten, natuurlijk gaat het goed en wie weet wat dit busje allemaal te verstouwen heeft gehad. Om 5 uur zijn we in Kampong Thom na een enerverende dag, die ik beslist niet had willen missen. De houtblokken worden, als Navy bij haar huis is afgezet, gedropt bij het huis van de chauffeur. Daar kan ik gelijk aanschouwen, wat er met deze ruwe blokken gaat gebeuren, want verderop staan een aantal geschuurde en gelakte exemplaren van diezelfde blokken, die dienst doen als massieve zitkrukken, die zelf bij een windhoos niet om zullen waaien en bij een overstroming niet gauw weg zullen drijven.

Eigenlijk hoef ik niet te vermelden dat de koude douche na afloop heerlijk is en dat alle gedragen kleren van die dag in een sopje aan het weken is.

Kortom, een prima dag om op terug te kijken.

Terwijl Nederland in de ban is van Douwe Bob en Max Verstappen, ziet dit verslag het levenslicht. Er breekt nu een spannende tijd aan, waarin duidelijk zal worden hoe mijn werkomgeving zal zijn in de toekomst en zal de huisvesting bekend worden. Ongetwijfeld zal dit weer een lezenswaardig verhaal opleveren, ongeacht wat de uitkomst zal zijn.

Met vriendelijke groet,
Li hai,
Marcel Gerritse,
marcelger8@hotmail.com