Het andere gezicht van Cambodja
Door: Marcel Gerritse
Blijf op de hoogte en volg Marcel
12 Augustus 2017 | Cambodja, Suŏng
Wat zullen de buren wel niet denken
Dit is een uitspraak die de ouderen onder ons zich wellicht weten te herinneren uit hun jeugdjaren. Ik heb deze zin meermalen moeten aanhoren tijdens de opvoeding van mijn ouders, toen er nog sprake was een “hechte sociale gemeenschap", waar je buren betrokken waren bij de naaste omgeving en “je gerust een touwtje door de brievenbus kon laten hangen”, om de woorden van Jan Terlouw aan te halen. Dat deze sociale controle verstikkend kon werken, vertelde hij er echter niet bij. Tevens kwam er de generatiekloof in de 60’er en begin 70’er jaren overheen, toen wij “opstandige pubers” mee probeerden te liften met “de nieuwe tijdgeest”, die nogal botste met de opvattingen van onze ouders.
Wanneer ik met mijn 24 jarige vertaalster spreek of met andere jongeren, is het al meerdere malen voorgekomen dat ik terugkeerde naar de jaren van mijn eigen jeugd en vergelijkbare opvoedingssituaties kon benoemen. Dat is soms confronterend, maar deze flashbacks zorgen er tevens voor dat ik hun “noden” van het moment kan invoelen. Om de tijdgeest te verklaren maak ik een economisch uitstapje in Cambodja, dat net als Nederland een naoorlogse periode kent met een bijbehorende babyboom, met dien verstande dat de oorlog in Nederland in 1945 beëindigd was en dat Cambodja pas na 1993 in rustiger vaarwater kwam.
Economische groei zorgt voor meer welvaart
Het Bruto Nationaal Product in Cambodja stijgt al 25 jaar lang met flinke percentages. Hierbij moet je in het achterhoofd houden dat er 25 jaar geleden vrijwel bij 0 begonnen werd en dan is het niet zo moeilijk om hoge percentages te halen. Deze fraaie jaarcijfers hebben er voor gezorgd dat de Wereldbank vorig jaar de status van Cambodja opgewaardeerd heeft van “een laag inkomensland” tot “laag midden- inkomensland”. Als deze economische groei aanhoud zou in 2032 de status “hoog middeninkomen” bereikt kunnen worden. Door de ongelijke verdeling van inkomens, die d.m.v. corruptie nog verder vergroot worden, blijft meer dan 40% van de bevolking, veelal wonend op het platteland, net boven de armoedegrens steken. Zij profiteren nauwelijks van de economische groei en de toegenomen welvaart gaat aan hun neus voorbij, zodat de kloof tussen arm en rijk alleen maar groter geworden is. Doordat er meer geld te besteden is, vecht een middenklasse van ondernemers zich langzaam een weg omhoog en hun besteedbaar inkomen stijgt mee. Overheidsdienaren, zoals onderwijzers en mijn collega’s op de POE, blijven steken op een slordige 250 dollar per maand en deze groep kan enkel een gezin onderhouden, door nog ergens, legaal of illegaal, extra inkomsten te genereren. De werknemers met een lage rang hebben veelal een stuk land waarop ze producten verbouwen en kunnen op deze wijze bijverdienen en/of hun vrouwen dragen een steentje bij. De hogere heren in rang hebben zo hun eigen manieren om hun inkomens op te krikken ……
Nadat ik anderhalf jaar in Nederland was geweest en vorig jaar mei terugkeerde naar Cambodja, viel me als eerste de toename van het aantal auto’s op. Niet alleen in Phnom Penh, waar soms meer stilgestaan wordt dan gereden, maar vooral in de rest van het land, waren meer auto’s op de wegen verschenen. De regelmatige verkeersinfarcten in Phnom Penh leidden tot een voorstel in het Parlement om de invoer van 2e hands auto’s te gaan verbieden, maar de regering heeft het nog niet aangedurfd om dit in de praktijk te brengen. Zelfs op de smalste zandwegen komt er nu soms een auto aanhobbelen en moet ik flink uitwijken om deze te laten passeren.
In navolging van andere landen, worden in dit Boeddhistische land steeds meer “westerse gebruiken” overgenomen: verjaardagen, inclusief de verjaardagstaart, worden gevierd, Valentijnsdag is ingeburgerd bij de jongeren en de ouders worden niet vergeten op Moeder- en Vaderdag als ik Facebook mag geloven.
Er werken bijna één miljoen Cambodjanen, van de totaal 16 miljoen inwoners, in één van de naburige landen, bijvoorbeeld Thailand, Maleisië of Zuid Korea, waar de lonen een stuk hoger liggen en zij verrijken hun vaderland met het geld dat ze opsturen.
Ondanks de groeicijfers, staan investeerders niet in de rij om hun geld in dit land te steken. De belemmerende factoren zijn de gigantische corruptie en de politieke stabiliteit. Deze zullen dan ook bepalend zijn of en hoe de groei zich door zal gaan zetten.
In de kledingindustrie worden de producten voor een habbekrats voor C&A, H&M, Adidas, Levi Strauss en Calvin Klein gefabriceerd. Zo’n 600.000 Cambodjanen, veelal vrouwen, verdienen hiermee een slecht belegde boterham, van 153 dollar in de maand, waarvoor 6 dagen in de week lange dagen gemaakt worden. Je kunt deze topmerken niet eens investeerders noemen, want de werknemers werken in Cambodjaanse fabrieken, omdat het werk is uitbesteed, veelal onder erbarmelijke omstandigheden. Kan het product elders een paar cent goedkoper gemaakt worden, zijn deze grote jongens binnen de kortste keren verdwenen. Het textielconvenant, dat minister Ploumen een paar jaar geleden gesloten heeft met een aantal grote merken, is goed bedoeld, maar een lachertje als je de arbeidsomstandigheden ziet. Premier Hun Sen is niet doof voor de voortdurende klachtenstroom van de textielarbeiders en heeft op 4 augustus jl. aangekondigd om wekelijks een textielfabriek te gaan bezoeken om zich te verdiepen in de noden van de arbeiders. In hoeverre dit een goedkope verkiezingsbelofte is om ruim een half miljoen stemmen binnen te halen, moet nog blijken.
Het Nederlandse bedrijf Heineken heeft vaste voet aan de grond gekregen en bier van dit merk is op iedere straathoek te verkrijgen. Op 7 maart van dit jaar opende premier Hen Sen himself een nieuwe brouwerij van dit concern. Aangezien Hun Sen niet zo maar op komt draven om een fabriek te openen, ben ik heel benieuwd hoeveel…..enfin vult u deze zin zelf maar aan, want Hun Sen verschijnt niet enkel en alleen, omdat hij Heineken zo’n goed hart toedraagt. Misschien Youp maar even bellen......
Ruim twee derde deel van de bevolking is onder de 30 jaar en deze zullen steeds meer hun stempel gaan drukken op de toekomst van dit land en over deze groep gaat het verslag……..
Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst
De demografische opbouw is aan het veranderen in Cambodja. Was het hebben van veel kinderen tot voor een aantal jaren normaal, nu zie je een tendens dat ouderparen, die het economisch beter hebben gekregen na twee kinderen er een stop op zetten en in enkele gevallen nog besluiten tot een derde kind, maar dat is dan ook het maximum. Dit leidt ertoe dat in je laagste klassen van de lagere scholen het kindertal aan het afnemen is. Een uitzondering vormen de afgelegen gebieden, daar worden de kinderen nog beschouwd als een “garantie” voor de oude dag.
Nogal wat kinderen hebben toegang tot de wereld via social media en maken kennis met een “onbekende” wereld, die ze zich supersnel eigen gemaakt hebben. Hier loopt de jeugd, net als in veel andere landen, mits ze het kunnen betalen, het liefst in broeken met enorme scheuren en ook hier is de muziek van buiten de landsgrenzen doorgedrongen.
Op een dag zat mijn vertaalster met oordopjes in. Ik vroeg zo langs mijn neus weg waarnaar ze aan het luisteren was. Ze bleek te genieten van de muziek van Martin Garrix. Groot was haar verbazing, toen ik vertelde dat hij uit Nederland kwam en dat zijn echte achternaam bijna gelijk was aan de mijne, maar dat je daar internationaal niets mee kunt. Op mijn vraag of haar ouders deze muziek konden waarderen, moest ze hartelijk lachen. Wat mijn ouders vonden van Jimi Hendrix en Deep Purple zal niet veel verschillen met de mening van haar ouders over de muziek van Martin Garrix.
Zo vertelde ze me een keer dat het de liefste wens van haar ouders zou zijn, als ze verkering zou krijgen en spoedig zou gaan trouwen. “Willen ze dat echt?” vroeg ik verwonderd, omdat haar ouders haar en haar 3 jongere zussen volledig ondersteunen in hun studie en stimuleren dat ze doorleren tot en met de universiteit. “Ja”, vervolgde ze: “Ze schamen zich voor hun buren, die vast zullen zeggen dat ze mij niet goed opgevoed hebben, als ik niet gauw met een jongen thuis kom”. “Maar ik ga mijn eigen leven lijden. Nu ik afgestudeerd ben, wil ik geld verdienen, gaan reizen en absoluut niet trouwen, al besef ik dat ik daarmee mijn ouders groot verdriet doe”. Later vertelde ze me dat ze niet gelooft en geen Boeddhist is. Een anderen jongere zei me ooit eens: “Je gaat je geld toch niet naar de monniken brengen?” De ontkerkelijking, die in Nederland plaatsvond bij het opkomend kapitalisme, is ook in dit land in gang gezet en zaken die hier eeuwenlang vanzelfsprekend waren, zijn dat niet meer. Een gevolg van deze nieuwe tijdgeest: in de pagodes zie je voor het merendeel oudere bezoekers. Zo hoorde ik van een aantal jongeren, dat ze alleen op hoogtijdagen naar de pagode gaan, veelal om hun ouders tevreden te stellen. Het gezag en aanzien van de monniken heeft afgelopen jaren een behoorlijke knauw gekregen, doordat een aantal van hen negatief in het nieuws is gekomen, wegens aanklachten omtrent kindermisbruik en het gebruik van en handel in drugs.
In navolging van de Filipijnen is Cambodja zijn eigen drugsoorlog gestart. Onzichtbaar in het internationale nieuws, omdat het er niet zo rigoureus aan toegaat, als in het land van Duarte. Sinds januari zijn zo’n 9000 mensen opgepakt, waarvan de helft als gebruiker en de andere helft als handelaar. Methadongebruikers, die juist aan het afkicken zijn met NGO hulp, belanden even zo vrolijk in één van de overvolle gevangenissen, die opeens ook nog eens duizenden drugsvangsten moesten onderbrengen. Een gevolg van deze heksenjacht is, dat de gebruikers, veelal geïnfecteerd met HIV door vuile naalden, wegblijven bij de hulpprogramma’s uit angst voor arrestatie. In toenemende mate wordt er erkend dat het softdrugsgebruik onder jongeren dramatisch aan het toenemen is en er wordt melding gemaakt van “drugskoeriers” bij middelbare scholen en zelfs op POE-niveau begint men zich af te vragen hoe om te gaan met deze overlast. Volgens Sokyou begint de jeugd steeds vroeger met roken en zijn 13 en 14 jarigen, die een sigaret opsteken, geen uitzondering meer. Zelfs vanuit de lagere scholen komen bezorgde geluiden over rokende kinderen.
Anderen zoeken hun heil in de drank. Het drankgebruik is gigantisch, zeg maar gerust, dramatisch gestegen afgelopen decennium. Zo bracht de Zangeres Zonder Naam in 1959 het lied uit met de titel: Ach vaderlief, toe drink niet meer. Wellicht dat een Cambodjaanse zanger, met of zonder naam, dit lied ook uit zou kunnen brengen, want vele “brave” huisvaders spenderen hun zuurverdiende geld aan drank, in plaats van het te investeren in het gezin, met alle gevolgen van dien. Dit jaar zijn al vier huisvaders door hun vrouw overgoten met een bijtend zuur, aangezien ze gewelddadig waren na overmatig drankgebruik. Veel jeugd heeft het genot van het bier ook ontdekt. Fijn dat Heineken hier een graantje van mee kan pikken. De hele dag zijn de reclames van biermerken volop op de tv-schermen te zien. Kortgeleden zijn hierbij de eerste vraagtekens gezet en wordt er gepleit om deze reclames op late tijdstippen uit te zenden, helaas nog zonder zichtbaar resultaat. Wellicht zorgt de economische groei voor meer welvaart, maar of dit ook geldt voor het welzijn?
Het spreek vanzelf dat de jongeren, die ik spreek, gestudeerd hebben en wellicht niet representatief zijn voor alle jeugd in Cambodja, maar de tendens is onmiskenbaar en onomkeerbaar. De jonge “geletterden” gaan naar de grote stad om er te studeren en de arme jongeren trekken ook naar de grote steden, of naar het buitenland, om daar hun geluk te beproeven en te ontsnappen aan de armoede op het platteland, hetgeen tot een leegloop in de dorpen leidt. Wat beide groepen verder bindt is de roep om “change”. Ze zijn de politiek beu vanwege de ongelijke kansen, de onderlinge verdeling van de baantjes, de corruptie en misselijkmakende zelfverrijking en willen meedelen in een samenleving, die hen nu negeert. Massaal wordt er op de oppositiepartij gestemd en je proeft aan alles dat de geest eens uit de fles zal komen. Opvallend hoeveel studenten een “scholarship” (studiebeurs) in het buitenland proberen te bemachtigen. Het is triest om te moeten constateren dat de jeugd het liefst weg wil uit het land, dat hen niet serieus neemt, zowel door het armetierige onderwijs dat gegeven wordt, als op de banenmarkt.
15 jarige belaagd en vermoord door dorpsgenoten:
het andere gezicht van het vredelievende Cambodja,
Over het algemeen zijn de mensen hier ongelooflijk vriendelijk en benaderen ze jou met een lach. Maar o wee als je op heterdaad betrapt wordt op diefstal, of je veroorzaakt een ernstig verkeersongeluk, dan bestaat de kans, dat deze vriendelijke lach verandert in een verbeten trek en dat je het slachtoffer wordt van een woedende volksmenigte, die het recht in eigen hand neemt. Je mag dan van geluk spreken als je het er levend van af brengt en de daders gaan vrijuit. Vaak zijn er omstanders die zo’n afrekening filmen en wekelijks verschijnen er afschuwelijke beelden van zo’n volksgericht op Facebook, waarbij veelal ook nog eens de handen van het slachtoffer op de rug zijn vastgebonden, zodat hij volkomen weerloos is voor de regen van schoppen en klappen met allerlei voorwerpen. Doordat deze filmpjes massaal worden gedeeld, is de kans groot is dat je ongewild met deze misselijkmakende beelden geconfronteerd wordt. Hierbij zie je soms toekijkende politieagenten staan, die niet de intentie hebben om het slachtoffer in bescherming te nemen en hiermee het signaal afgeven, dat zo’n volksgericht legitiem is. Hoe is het mogelijk dat de vlam zo ineens in de pan kan slaan. Een NGO woordvoeder tracht de verklaring te zoeken in het feit dat de mensen gefrustreerd zijn en totaal geen vertrouwen hebben in het rechtssysteem, dat van corruptie aan elkaar hangt en waar willekeur troef is. Als dit waar zou zijn, waarom zijn ook van deze volksgerichten wederom de kansarmen de dupe? Een klein voorbeeldje van klassenjustitie van twee weken geleden. Een zoon van een hooggeplaatste ambtenaar van het Ministerie van Binnenlandse zaken was in het nieuws, omdat hij vanuit een rijdende auto een schot afvuurde op een andere weggebruiker, die hem blijkbaar in de weg zat. Hij had de pech dat beelden van deze actie op Facebook verschenen en veelvuldig werden gedeeld, voorzien van allerlei opmerkingen, zodat er wel een reactie van overheidswege moest volgen. De zoon, die een goedbetaalde baan op het Departement van……… Verkeer heeft, moet als straf “tijdelijk” zijn pistool inleveren en kan een waarschuwingsbrief tegemoet zien, zo werd er medegedeeld. Er zou geen verder onderzoek ingesteld worden. Je mag concluderen dat inwoners met invloed en geld in dit land de justitionele dans ontspringen!
Jongeren, waarmee ik mijn afschuw deelde over de volksgerichten, kunnen over het algemeen begrip opbrengen voor deze afstraffingen. “Als ze je motor stelen, wordt je toch kwaad?”. Als ik dit zo hoor en zie, begin ik een klein beetje de oorlogstaal van de premier te begrijpen en kan ik een connectie maken met de Khmer Rouge tijd. Ongelooflijk dat de mensen die gefilmd zijn, terwijl ze inbeuken op een weerloos slachtoffer, er zonder enige straf vanaf komen!
Heel af en toe haalt zo’n afrekening het echte nieuws, zoals bij een 15-jarige jongen, die levenloos in een moeras teruggevonden is. Deze jongen was door een dorpsgenoot op heterdaad betrapt bij een diefstal, waarschijnlijk van een t-shirt van zijn vrouw. Hij en een aantal dorpsgenoten namen het recht in eigen hand en 2 dagen later werd de jongen met de handen op de rug samengebonden, teruggevonden in een moeras. Zijn hoofd was gespleten, tanden waren afgebroken en één oog zat niet meer in de oogkas. De verklaringen liepen vervolgens uiteen. De betrokken dorpsbewoners verklaarden dat zij hem, nadat hij gegrepen was, over wilden dragen aan de politie en dat hij gevlucht was en in het moeras was verdronken. Een woordvoerder van de politie ondersteunt deze versie en bij lijkschouwing luidde de simpele doodsoorzaak: verdrinking. Ooggetuigen wisten echter te vermelden dat de jongen na de afstraffing door een aantal dorpsgenoten verdronken was in het moeras.
De moeder is in het krantenbericht afgebeeld met het portret van haar zoon. Ze vraagt zich af wie haar zoon gebonden en afgetuigd hebben, wat hij heeft gestolen en waarom hij op deze wijze gestraft is. “Als hij een mes of een pistool in zijn handen had gehad, zou ik er begrip voor hebben”. Ze vertelde dat haar zoon op 1 jarige leeftijd zijn vader had verloren door een verkeersongeval en ze vermoedde dat hij drugs gebruikte. Ze was een rehabilitatiecentrum aan het zoeken voor drugs verslaafde jongeren t.b.v. haar zoon, die de nachten voor zijn dood niet thuis, in de kleine kamer, maar in een boom had geslapen.
Ze kampt zich vast aan een schoen die naast haar zoon in het moeras gevonden is en hoopt dat deze schoen de weg leidt naar de moordenaar van haar zoon.
Tegelijkertijd heeft ze weinig hoop dat de politie ook maar iets zal ondernemen: "The police don't care about us. I don't have even one percent hope that the police will find justice".
Bij dit verslag slechts één foto en wel de krantenfoto van de treurende moeder met het portret van haar 15 jarige zoon in haar handen en ik spreek de hoop uit dat dit gelegitimeerde zinloze geweld heel gauw tot het verleden zal behoren, zodat dit gepromoveerde “midden- inkomensland”, ook kan promoveren op het gebied van zinloos geweld tot de “beschaafde” wereld.
De ‘Adhoc 5” vrijgelaten op borgtocht
De vijf mensenrechtenactivisten die 327 dagen opgesloten hebben gezeten, wachtend op hun proces, zijn op vrije voeten gesteld. Toeval of niet, kort na de verkiezingen, op 29 juni, gingen de gevangenisdeuren voor hen opeens open. Er zijn 3 voorwaarden aan hun vrijlating gesteld: ze mogen hun woonplaats en het land enkel verlaten na toestemming van de rechtbank en moeten gehoor geven aan de dagvaarding. Het vooronderzoek naar de omkoping van de maîtresse van Kem Sokha is afgerond en wellicht wordt er een rechtszaak voorbereid. In feite staan ze onder curatele en zal het van hun verdere gedrag afhangen in hoeverre doorgegaan wordt met de strafzaak. Hoewel een aantal van hen kort na het verlaten van de gevangenis, strijdlustig te kennen gaven door te gaan met hun mensenrechtenactiviteiten, verwachten de analisten dat ze in het vervolg een toontje lager zullen gaan zingen, in navolging van de mensenrechtenorganisatie, waarvoor zij werken en laat dat nu net de bedoeling zijn van de regering.
Twee weken na de vrijlating werd de VN door Cambodja terechtgewezen en gewaarschuwd dat ze zich niet moesten bemoeien met de interne aangelegenheden van Cambodja, nadat de mensenrechtencommissie van de VN de vrijlating van de Adhoc medewerkers had verwelkomt na het voorarrest van meer dan één jaar. In dezelfde verklaring werd door de VN de bezorgdheid uitgesproken over een dusdanig gebrek aan bewijs, dat een aanklacht niet gerechtvaardigd was. Deze mededeling schoot de Cambodjaanse vertegenwoordiging in het verkeerde keelgat. “Het is niet aan de VN om een (voor)oordeel te hebben over het onafhankelijk rechtssysteem in Cambodja en de rechtbank te minachten.”
Zo blijft Cambodja je voor morele dilemma’s plaatsen en dwarrelen er talloze vragen door mijn hoofd, waarop o zo moeilijk een volledig ja of nee is te geven: Is het gedrag van de vrouwen, die zuur over hun man gieten, het liefst in hun ogen, goed te praten als ze door diezelfde dronken echtgenoot gemolesteerd en verkracht worden? Mag een gemeenschap het recht in eigen hand nemen om een dief te bestraffen, als justitie faalt? Als je als onderwijzer te weinig geld verdient om je gezin te onderhouden, is het dan legitiem om als extra verdienste snoep te verkopen in de klas of op school, of leerlingen geld vragen voor bijles en ze dan wel wat leren, terwijl je onder schooltijd de kinderen veelal laat buitenspelen? Is Hun Sen wel zo slecht voor dit land, want ondanks alle corruptie en machtspolitiek, heerst toch al bijna 25 jaar vrede en economisch gaat het bergopwaarts? Bevorderd deze toegenomen welvaart ook het welzijn als dorpsgemeenschappen verouderen en uit elkaar vallen door het wegtrekken van de jongeren en als drugs- en drankgebruik zo explosief toenemen? Maken wij, NGO’s en ontwikkelingswerkers, echt het verschil, of heeft onze duurzaamheid een zeer beperkte houdbaarheidsdatum en worden wij alleen getolereerd door het geld dat we meebrengen?
Eén ding staat als een paal boven water:”Kingdom over wonder”, doet zijn naam nog steeds alle eer aan.
Met in gedachten de moeder, die in een dorp leeft, waar tevens de moordenaars van haar zoon wonen, sluit ik dit verslag af,
met vriendelijke groet,
Li hai,
Marcel Gerritse,
marcelger8@hotmail.com
www.bibliothekenvoorcambodja.nl
Dit is een uitspraak die de ouderen onder ons zich wellicht weten te herinneren uit hun jeugdjaren. Ik heb deze zin meermalen moeten aanhoren tijdens de opvoeding van mijn ouders, toen er nog sprake was een “hechte sociale gemeenschap", waar je buren betrokken waren bij de naaste omgeving en “je gerust een touwtje door de brievenbus kon laten hangen”, om de woorden van Jan Terlouw aan te halen. Dat deze sociale controle verstikkend kon werken, vertelde hij er echter niet bij. Tevens kwam er de generatiekloof in de 60’er en begin 70’er jaren overheen, toen wij “opstandige pubers” mee probeerden te liften met “de nieuwe tijdgeest”, die nogal botste met de opvattingen van onze ouders.
Wanneer ik met mijn 24 jarige vertaalster spreek of met andere jongeren, is het al meerdere malen voorgekomen dat ik terugkeerde naar de jaren van mijn eigen jeugd en vergelijkbare opvoedingssituaties kon benoemen. Dat is soms confronterend, maar deze flashbacks zorgen er tevens voor dat ik hun “noden” van het moment kan invoelen. Om de tijdgeest te verklaren maak ik een economisch uitstapje in Cambodja, dat net als Nederland een naoorlogse periode kent met een bijbehorende babyboom, met dien verstande dat de oorlog in Nederland in 1945 beëindigd was en dat Cambodja pas na 1993 in rustiger vaarwater kwam.
Economische groei zorgt voor meer welvaart
Het Bruto Nationaal Product in Cambodja stijgt al 25 jaar lang met flinke percentages. Hierbij moet je in het achterhoofd houden dat er 25 jaar geleden vrijwel bij 0 begonnen werd en dan is het niet zo moeilijk om hoge percentages te halen. Deze fraaie jaarcijfers hebben er voor gezorgd dat de Wereldbank vorig jaar de status van Cambodja opgewaardeerd heeft van “een laag inkomensland” tot “laag midden- inkomensland”. Als deze economische groei aanhoud zou in 2032 de status “hoog middeninkomen” bereikt kunnen worden. Door de ongelijke verdeling van inkomens, die d.m.v. corruptie nog verder vergroot worden, blijft meer dan 40% van de bevolking, veelal wonend op het platteland, net boven de armoedegrens steken. Zij profiteren nauwelijks van de economische groei en de toegenomen welvaart gaat aan hun neus voorbij, zodat de kloof tussen arm en rijk alleen maar groter geworden is. Doordat er meer geld te besteden is, vecht een middenklasse van ondernemers zich langzaam een weg omhoog en hun besteedbaar inkomen stijgt mee. Overheidsdienaren, zoals onderwijzers en mijn collega’s op de POE, blijven steken op een slordige 250 dollar per maand en deze groep kan enkel een gezin onderhouden, door nog ergens, legaal of illegaal, extra inkomsten te genereren. De werknemers met een lage rang hebben veelal een stuk land waarop ze producten verbouwen en kunnen op deze wijze bijverdienen en/of hun vrouwen dragen een steentje bij. De hogere heren in rang hebben zo hun eigen manieren om hun inkomens op te krikken ……
Nadat ik anderhalf jaar in Nederland was geweest en vorig jaar mei terugkeerde naar Cambodja, viel me als eerste de toename van het aantal auto’s op. Niet alleen in Phnom Penh, waar soms meer stilgestaan wordt dan gereden, maar vooral in de rest van het land, waren meer auto’s op de wegen verschenen. De regelmatige verkeersinfarcten in Phnom Penh leidden tot een voorstel in het Parlement om de invoer van 2e hands auto’s te gaan verbieden, maar de regering heeft het nog niet aangedurfd om dit in de praktijk te brengen. Zelfs op de smalste zandwegen komt er nu soms een auto aanhobbelen en moet ik flink uitwijken om deze te laten passeren.
In navolging van andere landen, worden in dit Boeddhistische land steeds meer “westerse gebruiken” overgenomen: verjaardagen, inclusief de verjaardagstaart, worden gevierd, Valentijnsdag is ingeburgerd bij de jongeren en de ouders worden niet vergeten op Moeder- en Vaderdag als ik Facebook mag geloven.
Er werken bijna één miljoen Cambodjanen, van de totaal 16 miljoen inwoners, in één van de naburige landen, bijvoorbeeld Thailand, Maleisië of Zuid Korea, waar de lonen een stuk hoger liggen en zij verrijken hun vaderland met het geld dat ze opsturen.
Ondanks de groeicijfers, staan investeerders niet in de rij om hun geld in dit land te steken. De belemmerende factoren zijn de gigantische corruptie en de politieke stabiliteit. Deze zullen dan ook bepalend zijn of en hoe de groei zich door zal gaan zetten.
In de kledingindustrie worden de producten voor een habbekrats voor C&A, H&M, Adidas, Levi Strauss en Calvin Klein gefabriceerd. Zo’n 600.000 Cambodjanen, veelal vrouwen, verdienen hiermee een slecht belegde boterham, van 153 dollar in de maand, waarvoor 6 dagen in de week lange dagen gemaakt worden. Je kunt deze topmerken niet eens investeerders noemen, want de werknemers werken in Cambodjaanse fabrieken, omdat het werk is uitbesteed, veelal onder erbarmelijke omstandigheden. Kan het product elders een paar cent goedkoper gemaakt worden, zijn deze grote jongens binnen de kortste keren verdwenen. Het textielconvenant, dat minister Ploumen een paar jaar geleden gesloten heeft met een aantal grote merken, is goed bedoeld, maar een lachertje als je de arbeidsomstandigheden ziet. Premier Hun Sen is niet doof voor de voortdurende klachtenstroom van de textielarbeiders en heeft op 4 augustus jl. aangekondigd om wekelijks een textielfabriek te gaan bezoeken om zich te verdiepen in de noden van de arbeiders. In hoeverre dit een goedkope verkiezingsbelofte is om ruim een half miljoen stemmen binnen te halen, moet nog blijken.
Het Nederlandse bedrijf Heineken heeft vaste voet aan de grond gekregen en bier van dit merk is op iedere straathoek te verkrijgen. Op 7 maart van dit jaar opende premier Hen Sen himself een nieuwe brouwerij van dit concern. Aangezien Hun Sen niet zo maar op komt draven om een fabriek te openen, ben ik heel benieuwd hoeveel…..enfin vult u deze zin zelf maar aan, want Hun Sen verschijnt niet enkel en alleen, omdat hij Heineken zo’n goed hart toedraagt. Misschien Youp maar even bellen......
Ruim twee derde deel van de bevolking is onder de 30 jaar en deze zullen steeds meer hun stempel gaan drukken op de toekomst van dit land en over deze groep gaat het verslag……..
Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst
De demografische opbouw is aan het veranderen in Cambodja. Was het hebben van veel kinderen tot voor een aantal jaren normaal, nu zie je een tendens dat ouderparen, die het economisch beter hebben gekregen na twee kinderen er een stop op zetten en in enkele gevallen nog besluiten tot een derde kind, maar dat is dan ook het maximum. Dit leidt ertoe dat in je laagste klassen van de lagere scholen het kindertal aan het afnemen is. Een uitzondering vormen de afgelegen gebieden, daar worden de kinderen nog beschouwd als een “garantie” voor de oude dag.
Nogal wat kinderen hebben toegang tot de wereld via social media en maken kennis met een “onbekende” wereld, die ze zich supersnel eigen gemaakt hebben. Hier loopt de jeugd, net als in veel andere landen, mits ze het kunnen betalen, het liefst in broeken met enorme scheuren en ook hier is de muziek van buiten de landsgrenzen doorgedrongen.
Op een dag zat mijn vertaalster met oordopjes in. Ik vroeg zo langs mijn neus weg waarnaar ze aan het luisteren was. Ze bleek te genieten van de muziek van Martin Garrix. Groot was haar verbazing, toen ik vertelde dat hij uit Nederland kwam en dat zijn echte achternaam bijna gelijk was aan de mijne, maar dat je daar internationaal niets mee kunt. Op mijn vraag of haar ouders deze muziek konden waarderen, moest ze hartelijk lachen. Wat mijn ouders vonden van Jimi Hendrix en Deep Purple zal niet veel verschillen met de mening van haar ouders over de muziek van Martin Garrix.
Zo vertelde ze me een keer dat het de liefste wens van haar ouders zou zijn, als ze verkering zou krijgen en spoedig zou gaan trouwen. “Willen ze dat echt?” vroeg ik verwonderd, omdat haar ouders haar en haar 3 jongere zussen volledig ondersteunen in hun studie en stimuleren dat ze doorleren tot en met de universiteit. “Ja”, vervolgde ze: “Ze schamen zich voor hun buren, die vast zullen zeggen dat ze mij niet goed opgevoed hebben, als ik niet gauw met een jongen thuis kom”. “Maar ik ga mijn eigen leven lijden. Nu ik afgestudeerd ben, wil ik geld verdienen, gaan reizen en absoluut niet trouwen, al besef ik dat ik daarmee mijn ouders groot verdriet doe”. Later vertelde ze me dat ze niet gelooft en geen Boeddhist is. Een anderen jongere zei me ooit eens: “Je gaat je geld toch niet naar de monniken brengen?” De ontkerkelijking, die in Nederland plaatsvond bij het opkomend kapitalisme, is ook in dit land in gang gezet en zaken die hier eeuwenlang vanzelfsprekend waren, zijn dat niet meer. Een gevolg van deze nieuwe tijdgeest: in de pagodes zie je voor het merendeel oudere bezoekers. Zo hoorde ik van een aantal jongeren, dat ze alleen op hoogtijdagen naar de pagode gaan, veelal om hun ouders tevreden te stellen. Het gezag en aanzien van de monniken heeft afgelopen jaren een behoorlijke knauw gekregen, doordat een aantal van hen negatief in het nieuws is gekomen, wegens aanklachten omtrent kindermisbruik en het gebruik van en handel in drugs.
In navolging van de Filipijnen is Cambodja zijn eigen drugsoorlog gestart. Onzichtbaar in het internationale nieuws, omdat het er niet zo rigoureus aan toegaat, als in het land van Duarte. Sinds januari zijn zo’n 9000 mensen opgepakt, waarvan de helft als gebruiker en de andere helft als handelaar. Methadongebruikers, die juist aan het afkicken zijn met NGO hulp, belanden even zo vrolijk in één van de overvolle gevangenissen, die opeens ook nog eens duizenden drugsvangsten moesten onderbrengen. Een gevolg van deze heksenjacht is, dat de gebruikers, veelal geïnfecteerd met HIV door vuile naalden, wegblijven bij de hulpprogramma’s uit angst voor arrestatie. In toenemende mate wordt er erkend dat het softdrugsgebruik onder jongeren dramatisch aan het toenemen is en er wordt melding gemaakt van “drugskoeriers” bij middelbare scholen en zelfs op POE-niveau begint men zich af te vragen hoe om te gaan met deze overlast. Volgens Sokyou begint de jeugd steeds vroeger met roken en zijn 13 en 14 jarigen, die een sigaret opsteken, geen uitzondering meer. Zelfs vanuit de lagere scholen komen bezorgde geluiden over rokende kinderen.
Anderen zoeken hun heil in de drank. Het drankgebruik is gigantisch, zeg maar gerust, dramatisch gestegen afgelopen decennium. Zo bracht de Zangeres Zonder Naam in 1959 het lied uit met de titel: Ach vaderlief, toe drink niet meer. Wellicht dat een Cambodjaanse zanger, met of zonder naam, dit lied ook uit zou kunnen brengen, want vele “brave” huisvaders spenderen hun zuurverdiende geld aan drank, in plaats van het te investeren in het gezin, met alle gevolgen van dien. Dit jaar zijn al vier huisvaders door hun vrouw overgoten met een bijtend zuur, aangezien ze gewelddadig waren na overmatig drankgebruik. Veel jeugd heeft het genot van het bier ook ontdekt. Fijn dat Heineken hier een graantje van mee kan pikken. De hele dag zijn de reclames van biermerken volop op de tv-schermen te zien. Kortgeleden zijn hierbij de eerste vraagtekens gezet en wordt er gepleit om deze reclames op late tijdstippen uit te zenden, helaas nog zonder zichtbaar resultaat. Wellicht zorgt de economische groei voor meer welvaart, maar of dit ook geldt voor het welzijn?
Het spreek vanzelf dat de jongeren, die ik spreek, gestudeerd hebben en wellicht niet representatief zijn voor alle jeugd in Cambodja, maar de tendens is onmiskenbaar en onomkeerbaar. De jonge “geletterden” gaan naar de grote stad om er te studeren en de arme jongeren trekken ook naar de grote steden, of naar het buitenland, om daar hun geluk te beproeven en te ontsnappen aan de armoede op het platteland, hetgeen tot een leegloop in de dorpen leidt. Wat beide groepen verder bindt is de roep om “change”. Ze zijn de politiek beu vanwege de ongelijke kansen, de onderlinge verdeling van de baantjes, de corruptie en misselijkmakende zelfverrijking en willen meedelen in een samenleving, die hen nu negeert. Massaal wordt er op de oppositiepartij gestemd en je proeft aan alles dat de geest eens uit de fles zal komen. Opvallend hoeveel studenten een “scholarship” (studiebeurs) in het buitenland proberen te bemachtigen. Het is triest om te moeten constateren dat de jeugd het liefst weg wil uit het land, dat hen niet serieus neemt, zowel door het armetierige onderwijs dat gegeven wordt, als op de banenmarkt.
15 jarige belaagd en vermoord door dorpsgenoten:
het andere gezicht van het vredelievende Cambodja,
Over het algemeen zijn de mensen hier ongelooflijk vriendelijk en benaderen ze jou met een lach. Maar o wee als je op heterdaad betrapt wordt op diefstal, of je veroorzaakt een ernstig verkeersongeluk, dan bestaat de kans, dat deze vriendelijke lach verandert in een verbeten trek en dat je het slachtoffer wordt van een woedende volksmenigte, die het recht in eigen hand neemt. Je mag dan van geluk spreken als je het er levend van af brengt en de daders gaan vrijuit. Vaak zijn er omstanders die zo’n afrekening filmen en wekelijks verschijnen er afschuwelijke beelden van zo’n volksgericht op Facebook, waarbij veelal ook nog eens de handen van het slachtoffer op de rug zijn vastgebonden, zodat hij volkomen weerloos is voor de regen van schoppen en klappen met allerlei voorwerpen. Doordat deze filmpjes massaal worden gedeeld, is de kans groot is dat je ongewild met deze misselijkmakende beelden geconfronteerd wordt. Hierbij zie je soms toekijkende politieagenten staan, die niet de intentie hebben om het slachtoffer in bescherming te nemen en hiermee het signaal afgeven, dat zo’n volksgericht legitiem is. Hoe is het mogelijk dat de vlam zo ineens in de pan kan slaan. Een NGO woordvoeder tracht de verklaring te zoeken in het feit dat de mensen gefrustreerd zijn en totaal geen vertrouwen hebben in het rechtssysteem, dat van corruptie aan elkaar hangt en waar willekeur troef is. Als dit waar zou zijn, waarom zijn ook van deze volksgerichten wederom de kansarmen de dupe? Een klein voorbeeldje van klassenjustitie van twee weken geleden. Een zoon van een hooggeplaatste ambtenaar van het Ministerie van Binnenlandse zaken was in het nieuws, omdat hij vanuit een rijdende auto een schot afvuurde op een andere weggebruiker, die hem blijkbaar in de weg zat. Hij had de pech dat beelden van deze actie op Facebook verschenen en veelvuldig werden gedeeld, voorzien van allerlei opmerkingen, zodat er wel een reactie van overheidswege moest volgen. De zoon, die een goedbetaalde baan op het Departement van……… Verkeer heeft, moet als straf “tijdelijk” zijn pistool inleveren en kan een waarschuwingsbrief tegemoet zien, zo werd er medegedeeld. Er zou geen verder onderzoek ingesteld worden. Je mag concluderen dat inwoners met invloed en geld in dit land de justitionele dans ontspringen!
Jongeren, waarmee ik mijn afschuw deelde over de volksgerichten, kunnen over het algemeen begrip opbrengen voor deze afstraffingen. “Als ze je motor stelen, wordt je toch kwaad?”. Als ik dit zo hoor en zie, begin ik een klein beetje de oorlogstaal van de premier te begrijpen en kan ik een connectie maken met de Khmer Rouge tijd. Ongelooflijk dat de mensen die gefilmd zijn, terwijl ze inbeuken op een weerloos slachtoffer, er zonder enige straf vanaf komen!
Heel af en toe haalt zo’n afrekening het echte nieuws, zoals bij een 15-jarige jongen, die levenloos in een moeras teruggevonden is. Deze jongen was door een dorpsgenoot op heterdaad betrapt bij een diefstal, waarschijnlijk van een t-shirt van zijn vrouw. Hij en een aantal dorpsgenoten namen het recht in eigen hand en 2 dagen later werd de jongen met de handen op de rug samengebonden, teruggevonden in een moeras. Zijn hoofd was gespleten, tanden waren afgebroken en één oog zat niet meer in de oogkas. De verklaringen liepen vervolgens uiteen. De betrokken dorpsbewoners verklaarden dat zij hem, nadat hij gegrepen was, over wilden dragen aan de politie en dat hij gevlucht was en in het moeras was verdronken. Een woordvoerder van de politie ondersteunt deze versie en bij lijkschouwing luidde de simpele doodsoorzaak: verdrinking. Ooggetuigen wisten echter te vermelden dat de jongen na de afstraffing door een aantal dorpsgenoten verdronken was in het moeras.
De moeder is in het krantenbericht afgebeeld met het portret van haar zoon. Ze vraagt zich af wie haar zoon gebonden en afgetuigd hebben, wat hij heeft gestolen en waarom hij op deze wijze gestraft is. “Als hij een mes of een pistool in zijn handen had gehad, zou ik er begrip voor hebben”. Ze vertelde dat haar zoon op 1 jarige leeftijd zijn vader had verloren door een verkeersongeval en ze vermoedde dat hij drugs gebruikte. Ze was een rehabilitatiecentrum aan het zoeken voor drugs verslaafde jongeren t.b.v. haar zoon, die de nachten voor zijn dood niet thuis, in de kleine kamer, maar in een boom had geslapen.
Ze kampt zich vast aan een schoen die naast haar zoon in het moeras gevonden is en hoopt dat deze schoen de weg leidt naar de moordenaar van haar zoon.
Tegelijkertijd heeft ze weinig hoop dat de politie ook maar iets zal ondernemen: "The police don't care about us. I don't have even one percent hope that the police will find justice".
Bij dit verslag slechts één foto en wel de krantenfoto van de treurende moeder met het portret van haar 15 jarige zoon in haar handen en ik spreek de hoop uit dat dit gelegitimeerde zinloze geweld heel gauw tot het verleden zal behoren, zodat dit gepromoveerde “midden- inkomensland”, ook kan promoveren op het gebied van zinloos geweld tot de “beschaafde” wereld.
De ‘Adhoc 5” vrijgelaten op borgtocht
De vijf mensenrechtenactivisten die 327 dagen opgesloten hebben gezeten, wachtend op hun proces, zijn op vrije voeten gesteld. Toeval of niet, kort na de verkiezingen, op 29 juni, gingen de gevangenisdeuren voor hen opeens open. Er zijn 3 voorwaarden aan hun vrijlating gesteld: ze mogen hun woonplaats en het land enkel verlaten na toestemming van de rechtbank en moeten gehoor geven aan de dagvaarding. Het vooronderzoek naar de omkoping van de maîtresse van Kem Sokha is afgerond en wellicht wordt er een rechtszaak voorbereid. In feite staan ze onder curatele en zal het van hun verdere gedrag afhangen in hoeverre doorgegaan wordt met de strafzaak. Hoewel een aantal van hen kort na het verlaten van de gevangenis, strijdlustig te kennen gaven door te gaan met hun mensenrechtenactiviteiten, verwachten de analisten dat ze in het vervolg een toontje lager zullen gaan zingen, in navolging van de mensenrechtenorganisatie, waarvoor zij werken en laat dat nu net de bedoeling zijn van de regering.
Twee weken na de vrijlating werd de VN door Cambodja terechtgewezen en gewaarschuwd dat ze zich niet moesten bemoeien met de interne aangelegenheden van Cambodja, nadat de mensenrechtencommissie van de VN de vrijlating van de Adhoc medewerkers had verwelkomt na het voorarrest van meer dan één jaar. In dezelfde verklaring werd door de VN de bezorgdheid uitgesproken over een dusdanig gebrek aan bewijs, dat een aanklacht niet gerechtvaardigd was. Deze mededeling schoot de Cambodjaanse vertegenwoordiging in het verkeerde keelgat. “Het is niet aan de VN om een (voor)oordeel te hebben over het onafhankelijk rechtssysteem in Cambodja en de rechtbank te minachten.”
Zo blijft Cambodja je voor morele dilemma’s plaatsen en dwarrelen er talloze vragen door mijn hoofd, waarop o zo moeilijk een volledig ja of nee is te geven: Is het gedrag van de vrouwen, die zuur over hun man gieten, het liefst in hun ogen, goed te praten als ze door diezelfde dronken echtgenoot gemolesteerd en verkracht worden? Mag een gemeenschap het recht in eigen hand nemen om een dief te bestraffen, als justitie faalt? Als je als onderwijzer te weinig geld verdient om je gezin te onderhouden, is het dan legitiem om als extra verdienste snoep te verkopen in de klas of op school, of leerlingen geld vragen voor bijles en ze dan wel wat leren, terwijl je onder schooltijd de kinderen veelal laat buitenspelen? Is Hun Sen wel zo slecht voor dit land, want ondanks alle corruptie en machtspolitiek, heerst toch al bijna 25 jaar vrede en economisch gaat het bergopwaarts? Bevorderd deze toegenomen welvaart ook het welzijn als dorpsgemeenschappen verouderen en uit elkaar vallen door het wegtrekken van de jongeren en als drugs- en drankgebruik zo explosief toenemen? Maken wij, NGO’s en ontwikkelingswerkers, echt het verschil, of heeft onze duurzaamheid een zeer beperkte houdbaarheidsdatum en worden wij alleen getolereerd door het geld dat we meebrengen?
Eén ding staat als een paal boven water:”Kingdom over wonder”, doet zijn naam nog steeds alle eer aan.
Met in gedachten de moeder, die in een dorp leeft, waar tevens de moordenaars van haar zoon wonen, sluit ik dit verslag af,
met vriendelijke groet,
Li hai,
Marcel Gerritse,
marcelger8@hotmail.com
www.bibliothekenvoorcambodja.nl
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
