Directeurentraining (1) en een gezonken partyboot
Door: Marcel Gerritse
Blijf op de hoogte en volg Marcel
27 November 2016 | Cambodja, Suŏng
Oogsten, al dan niet mislukt en andere wetenswaardigheden
De rubberoogst wil maar niet op gang komen en telkenmale is het weer de grootste spelbreker. Na een paar droge, zonnige dagen, trekken de werknemers de rubberplantages in en wordt het bovenste laagje van de schuin naar beneden lopende kerven in de rubberbomen een paar millimeter afgekerfd met een scherp mes, zodat het witte vocht, dat naar boven komt in de verse wond, de bakjes in kan sijpelen, die eronder hangen. Helaas mislukken veel “oogsten”, aangezien het hemelwater op gezette tijden in enorme hoosbuien naar beneden blijft komen. Naast het rubber wordt ook regenwater opgevangen in de duizenden bakjes in zo’n plantage en dat is funest voor de rubbervloeistof. Het devies: wachten tot het droge seizoen, dat maar niet op gang lijkt te komen, definitief begonnen is….. Tevens merk ik nog weinig van de “beloofde” lagere temperaturen.
Gelukkig gaat het de rijstboeren meer voor de wind. De heldergroene rijstvelden zijn aan het “vergelen” en de halmen buigen naar beneden om te laten zien dat hun rijstkorrels zwaar genoeg zijn om geoogst te worden. Soms gaat dit machinaal, maar vaker zie ik de boeren met handzeisen de velden intrekken om “het witte goud” binnen te halen. Voordat het definitief de zakken in gaat, wordt de rijst te drogen gelegd. Hiertoe worden enorme zeilen op erven voor huizen en langs wegen gelegd. Hierop wordt de rijst uitgestrooid, zodat deze rijstdeken in de zon, die zich steeds vaker laat zien, kurkdroog wordt.
Van de 13 trainingsdagen zitten er 7 op en aangezien deze trainingen, die soms ver in de “achterlanden” van deze provincie plaatsvonden, de nodige vertelstof opleverden, dien ik u nu vast deel 1 op. Gezien de ervaringen tot op heden zal er ongetwijfeld een deel 2 verschijnen.
Half november was er het driedaagse waterfestival, Bon Om Teuk genaamd. Vele Cambodjanen gingen naar Phnom Penh om de bootraces bij te wonen en ondergetekende toog met een VSO collega naar Kampot, een vakantieplaats in het zuiden van Cambodja. Een kort verslag hierover, aangezien we getuige waren van de berging van een partyboot, die gezonken was en waarop wij de dag ervoor nog gezeten hadden.
Het verslag word afgesloten met de zoveelste veroordelingen van “tegenstanders” en oppositieleden. Ben de tel kwijt, maar één mevrouw, lid van het Parlement, die Hun Sen onheus had bejegend in een interview en daarvoor anderhalf jaar de cel in zou moeten, ontsprong de dans, omdat ze, volgens haar echtgenoot, inmiddels politiek asiel in Zweden heeft aangevraagd……..
Trainingen van schooldirecteuren en districtsmedewerkers
Wellicht bent u niet op de hoogte van het feit dat “management trainingen” voor directeuren van basisscholen in Nederland 20 jaar geleden nog in de kinderschoenen stonden. Leerkrachten, die in die tijd interesse hadden in het directeursvak en hier naar solliciteerden, hadden na een succesvol gesprek kans leden van de sollicitatiecommissie in de klas te mogen ontvangen. Zo brachten in mijn geval de inspecteur, de burgemeester van de gemeente Oudewater, aangezien het een openbare school betrof, toekomstige collega’s en een tweetal ouders, een bezoek aan mijn reguliere school om een les te volgen. Je kon toch immers geen goede directeur zijn als je geen les kon geven? En zo kon het gebeuren dat er op een goede dag in 1989 een heel regiment aan mensen achterin mijn klas plaatsnam om mijn lesbekwaamheid te observeren………..
Het moge duidelijk zijn dat in Cambodja de situatie ten aanzien van de managementvaardigheden van directeuren vergelijkbaar is met de situatie van Nederland in 1989 en wellicht een trede lager is, gezien de povere vooropleiding, die deze directeuren genoten hebben.
Omdat er weinig cursusmateriaal voor handen was, heb ik de training zelf ontworpen en mijn ervaringen uit Nederland en Cambodja als basis gebruikt. Het zou beslist geen praat en luister sessie worden, waarin ik de deelnemers wel even zou vertellen hoe ze dienen te acteren als (school)leider. Nee, ze zouden zelf aan de slag moeten gaan, ervaringen delen, gezamenlijk oplossingen zoeken voor de dagelijkse problematiek en dat zijn ze weinig gewend tijdens trainingen. Bij binnenkomst in “het leslokaal” zouden ze geconfronteerd worden met een kringopstelling en dat is ook al iets nieuws voor ze. Toch wel enigszins gespannen en met wat minder slaap vooraf, ging ik de eerste sessie in. Hoe zouden ze op dit alles reageren?
Deze eerste 2 trainingen waren een thuiswedstrijd voor Khemra, de vertaler en ondergetekende, want deze vond plaats in het eigen district in een gebouw naast mijn werkplek in de POE. Vooraf hadden we, tot verbazing van de districtsmedewerkers, de frontale opstelling met de netjes in rijen klaargezette stoelen, doorbroken, door de stoelen in een grote kring te zetten, hetgeen nogal wat geschuif tot gevolg had. Op de stoelen deponeerde Khemra een schrift, pen en een flesje water, terwijl ik de eerste posters ophing. De directeuren, die vervolgens binnenkwamen verblikten of verbloosden niet, pakten de neergelegde attributen op en namen plaats. Opvallend dat de dames, die veruit in de minderheid waren, het eerst aanwezig waren en als één blok naast elkaar gingen zitten. De directeur van het districtskantoor nam het woord en heette ons van harte welkom en na het staand “zingen”, eigenlijk was het meer “opzeggen” van het nationale volkslied, konden we beginnen. (Dit welkom vond enkel tweemaal in dit eerste district plaats en werd niet nagevolgd) Na een korte inleiding over hoe deze dag zou verlopen, waarbij Khemra en ik verrassend snel ingespeeld raakten op elkaar d.w.z. niet te lange zinnen in het Engels door mij en vervolgens de Khmervertaling door de in buurt staande Khemra.
Bij het vragenrondje na de inleiding en het voorstellen, kwamen voorzichtig de eerste vragen los. De meest gestelde vraag is inmiddels: “Hoeveel verdienen de directeuren en leerkrachten in Nederland?” Afgezet tegen de amper 200 dollar, die zij per maand op de bankrekening gestort krijgen, zijn onze verdiensten pure rijkdom, want voor hen het is een bedrag dat nauwelijks toereikend is om rond te komen. De minister heeft toegezegd de lonen verder op te schroeven de komende jaren, maar er moet nog heel wat water door de Mekong stromen, voordat er een redelijk loon verdiend wordt in het onderwijs. Daarom zijn trainingen als deze mede zo belangrijk voor hun inkomsten, want………de directeuren en districtsmedewerkers krijgen betaald voor het volgen van een training.
Systeem van allowance
Bij de voorbereidingen van zo’n cursus ben je niet alleen bezig met de aanschaf van materialen en je preparatie van de lesstof, maar vereist ook een gang naar de bank en het stoppen van bedragen in enveloppen. Iedere deelnemer ontvangt namelijk aan het eind van de trainingsdag een toelage van 8 dollar en daarboven tevens reisgeld, in ons geval 2 dollar. Deze toelages worden op ieder niveau betaald en levert in de hoogste regionen (de Ministeriële) het meeste geld op. Ik bevind mij met deze doelgroep in de laagste regio. Toch is dit bedrag voor de directeuren een prettige bijkomstigheid naast hun karige loon. Tegelijkertijd legt dit de enorme zwakte van het hele systeem bloot, want het is voor mij onduidelijk, of men naar de vele trainingen gaat, die overal in het land georganiseerd worden, om “verrijkt” te worden door het geld of door de kennis. We zullen het maar op beide houden. De “grote jongens”, zoals UNICEF, betalen veel meer dan VSO en hun cursussen worden prima bezocht, vooral door de leidinggevenden, die deze buitenkansen niet aan zich voorbij laten gaan. Mijn collega’s van de POE zitten vaak niet op hun plaats, omdat ze één van de lucratieve workshops bijwonen. Het liefst één met overnachting, want die levert nog aanzienlijk meer op. Als je dan met een aantal op een kamer slaapt of bij familie of vrienden, kun je veel geld overhouden…..
Tot op heden heeft niet één directeur de cursus gemist en zijn exact de aantallen, die van te voren opgegeven zijn, gekomen. Iedere training wordt beëindigd met het uitdelen van de enveloppen. De directeur van het eerste district, die zo netjes de workshop opende, woonde deze maar een halve dag bij. In zijn envelop vond hij dus het halve bedrag. Toen de collega’s op mijn kantoor dit ter ore kwamen, leidde dit tot grote hilariteit. Blijkbaar was men dit niet gewoon en druiste het in tegen de “betalingscultuur”. Deze buitenlander hield zich maar van de domme en blijft van mening: “Wie de halve tijd komt, ontvangt ook het halve bedrag, directeur of niet”. (De tweede dag werd de opening door de adjunct verricht. Blijkbaar was er een andere workshop die gevolgd kon worden)
Vervolg cursusdagen
Gelukkig was de onzekerheid vooraf niet nodig geweest, want het werden 7 inspirerende sessies, waarin ook ik leerde van de directeuren en districtsmedewerkers. Ze waren zeer geïnteresseerd in de Nederlandse onderwijssituatie en het “lesaanbod”. Vooral de jongeren zogen als een spons de informatie op en waren, na een “stil” en aftastend begin, niet bang om hun zegje te doen.
De eerste dag maakte een jonge directeur, die zei, dat hij samen met één leerkracht een school van meer dan 300 kinderen moest runnen, de meeste indruk. Gelukkig was het op dit moment vakantie, want anders zou zijn collega er alleen voor gestaan hebben. Zo geeft hij in de ochtend aan drie klassen les. “Hoe gaat dat dan?”, vroeg ik. Hij vertelde dat hij instructie in de ene groep geeft, terwijl de twee andere klassen aan het werk zijn en hopt zo van de ene groep naar de andere voor de instructie. En dan heb ik het in deze cursus over leiderschapskwaliteiten, terwijl deze directeur aan het “overleven” is en feitelijk geen tijd overhoudt voor het nodige directeurswerk.
De 3e en 4e cursus was 30 kilometer verderop en daar werden we in een “zinken” gebouw, naast het districtskantoor ondergebracht. Laat nou net deze dagen de zon fel schijnen en deze ruimte omtoveren tot een ware broeikas. De wand waarop de zon stond en waaraan onze posters hingen, werd zo heet aan de binnenkant, dat de tape vanzelf losliet en we met geen mogelijkheid meer de posters konden vastmaken. Het aanraken van de want leverde al bijna verbrande vingers op. Gelukkig werden er een paar staande fans geplaatst, maar helaas viel toen de stroom voor een paar uur uit. Tegen een uur of drie kwamen donkere wolken opzetten, nam de luchtvochtigheid verder toe en op het moment dat we net vertrokken waren, barstte het onweer in volle hevigheid los. En dan zijn 30 kilometer op een motor erg lang. Hoewel het aardedonker werd, zorgden de lichtflitsen voor een vrijwel permanente verlichting, veranderde de weg in een rivier en was het onmogelijk om sneller dan een kilometer of 25 te rijden. Op mijn vraag aan de achterop zittende Khemra, die geen regenbeschermende kleding bij zich had, of we niet beter ergens konden schuilen, klonk een meewarig gelach. Doorrijden dus maar, ondanks dat het in mijn ogen eigenlijk onverantwoord was. Hoewel ik bij de eerste druppels een poncho over mijn hoofd getrokken had, was ik bij thuiskomst tot op mijn onderbroek nat, rilde ik voor het eerst van de kou in Cambodja en smaakte de douche bijzonder goed.
Hoewel we voor cursus 5 en 6 een hotel gezocht hadden en al flink op weg waren naar het district, dat ver in het achterland was gelegen, kwamen we de eerste dag toch ruim een uur te laat aan op onze bestemming. De reden: een vrijwel onbegaanbare weg. De eerste 15 km verliepen probleemloos, maar toen de betonnen weg overging in een modderige zandweg, zakte ons tempo tot een bedenkelijk niveau. Ik dacht dat Khemra wel ervaring zou hebben met dergelijke wegen, maar nadat ik het stuur van de motor aan hem had overgedragen bleek dat allesbehalve waar. We kwamen tweemaal vast te zitten, zodat ik midden in de blubber af moest stappen, gleed evenzo veel maal uit en moest me met mijn handen opvangen. Gelukkig hadden we een telefoonnummer, zodat we de deelnemers konden laten weten dat we onderweg waren. Vijf kwartier te laat kwamen we, besmeurd onder de modder, op de plaats van bestemming en troffen een groep aan, die netjes en beleefd wachtte op onze komst. Hier hadden we twee prachtige trainingsdagen in een ruimte op een tweede verdieping met uitzicht op de Mekong, die er vlak langs stroomt en ………beide dagen een fris windje, die door de ruimte blies, aangezien alle deuren en ramen wijd open stonden. Helaas blies deze ook de posters van de muren, zodat we dit maal extra tape nodig hadden.......... Op de terugweg konden we de “modderweg” mijden door de pont over de Mekong te nemen, alleen bleek de wachttijd beide keren ruim een uur te zijn, maar dat hadden we er graag voor over…….
In een district met maar 37 lagere scholen, hadden we 1 dag cursus en daar bleken de directeuren en districtsmedewerkers zich verzameld te hebben in een klaslokaal van in een lagere school, dat vlak naast het districtskantoor gelegen was, met als gevolg veel nieuwsgierige kinderen in de deuropening en voor de ramen. Geen plastic en ander afval op het schoolplein, want werd netjes door kinderen verzameld en gedeponeerd op een veld achter ons lokaal en ……..in de brand gestoken, zodat we ’s middags in de vette rook van verbrand plastic zaten.
Het waren al met al 7 geheel verschillende dagen, met een aantal opvallende zaken:
-Het merendeel van de directeuren is man en op leeftijd. De jongere directeuren zijn over het algemeen beter opgeleid, werken prima samen tijdens de coöperatieve oefeningen en staan zichtbaar open voor een cursus als deze. Enkelen van hen spreken iets Engels.
-Het verschil in kennis is erg groot. Het is een uitdaging om alle directeuren te bereiken, zonder dat het te moeilijk wordt voor de “onwetenden” en te makkelijk voor degenen, die er al iets meer kaas van gegeten hebben. Door de opzet van de cursus, waarbij ze veel gezamenlijk konden werken, werden deze verschillen m.i. grotendeels overbrugd en kwam éénieder aan zijn trekken.
-Als ik de enquêteformulieren moet geloven, die aan het eind van de cursusdag zijn ingevuld, hebben alle deelnemers een geweldige dag gehad, maar toch blijf ik met de vraag zitten welk percentage er zit voor het geld en de cursus “uitzit”. Deze vraag wordt gevoed en gelegitimeerd door het volgende: ondanks de vele, vele workshops en trainingen in den lande is er zo ontzettend weinig vooruitgang geboekt de afgelopen jaren. Wellicht dat het systeem dit zelf in de hand werkt……….. Zo heb ik in de POE nog nimmer gezien dat mensen die terugkeerden van een workshop de wetenschap die ze opgedaan hadden, deelden met hun collega’s. Ook is daar soms geen tijd voor, omdat men de volgende dag al weer naar een volgende bestemming is vertrokken. En het werk? Tja, dat blijft liggen en er is niemand die daar om maalt……… Voor mij is het iedere ochtend weer een verrassing met hoeveel collega’s we deze dag samen zullen zijn…….
-Toch had ik deze 7 bijeenkomsten met de districtsmedewerkers en directeuren, waarvoor ik diep mijn petje afneem, voor alle uitdagingen die ze iedere dag weer aangaan, niet willen missen. Naar mijn idee is Cambodja opgebouwd uit een aantal zeven, waarbij van bovenaf geld uitgezeefd wordt. Dit gaat op ieder niveau door, zelfs op POE niveau en dan blijft er zo ontzettend weinig geld over voor het laagste niveau…….de leerkrachten, directeuren, scholen en districtskantoren, want het meeste geld is “ergens” achtergebleven. Enkelen directeuren vertelden dat ze soms bij cursussen niet uitbetaald werden, aangezien “het geld op was”, m.a.w. was blijven hangen in een hogere regio. Respect verdienen deze mensen, die met een gebrek aan leermiddelen, materialen, leerkrachten, soms in lekkende scholen, of scholen zonder elektra er toch maar staan iedere dag, mits ze geen cursus hebben. Ik zie uit naar de volgende 6 bijeenkomsten met deze “overlevers”.
Gezonken partyboot, 4 slachtoffers geborgen
Opeens was er het waterfestival en dit was een welkome adempauze om even te ontsnappen aan de hectiek van de dag. Dat dit veel gereis met zich mee zou brengen nam ik maar even voor lief. De bestemming was Kampot, een liefelijk plaatsje aan een rivier in het zuiden van het land en….vanuit Phnom Penh met de trein te bereiken. Voor mij was dit de hoofdreden om te gaan. De enige spoorlijn die dit land rijk is loopt namelijk langs deze plaats. De treinen rijden alleen in het weekend, zodat we op een zondag vertrokken en na een tweedaags verblijf met de bus terug zouden moeten keren. De treinreis was een belevenis op zich. Er was een aparte wagon voor meegenomen motoren en een vijftal auto’s werden op platte wagons gereden, die achteraan gekoppeld waren. Na vertrek reden we dwars door Phnom Penh, waarbij de huishoudens op enkele meters van de trein gewoon doorgingen, alsof er niets aan de hand was. Na twee uur geboemeld te hebben en we uitzicht hadden over uitgestrekte rijstvelden, stond er opeens iemand met een megafoon in het gangpad. Hij kondigde aan, dat we over enkele minuten zouden stoppen bij een station en hier en kwartier zouden verpozen. zodat iedereen wat te eten en een verfrissing kon kopen want de rit over zo’n 150 km, zou ruim vier uur in beslag nemen.
De dag begon overigens voor een Nederlandse VSO’er, die ook een ticket geboekt had, in mineur aangezien zijn tas met fotocamera, geld en bankpasjes voor het station, terwijl hij nog in de tuk tuk zat, van zijn knieën werd gegraaid door een gast die achterop een motor zat. Op identieke wijze worden kettingen bij mensen afgerukt, tassen uit handen getrokken en dus ook bezittingen uit tuk tuks gestolen. Helaas hebben nogal wat VSO’ers en toeristen op deze wijze met de criminaliteit in Phnom Penh kennis gemaakt. U bent bij deze gewaarschuwd.
In Kampot aangekomen, boekten mijn VSO collega en ik gelijk een kaartje voor een “sunset” boot, waarmee we diezelfde avond de rivier op zouden gaan. Extra aantrekkelijk omdat de maan “levensgroot” zijn gezicht zou laten zien. We waren die avond beslist niet de enigen aan boord en we konden met moeite een zitplaats bovenop het dek vinden. Al met al zaten we met meer dan 150 toeristen, zowel Cambodjaanse als westerse, volgepakt op de boot, waarvan de meesten, net als wij, op matten op het bovendek. Er werd eten en drank geserveerd en er hing een gezellige, ontspannen sfeer, waarin druk werd geconverseerd. Zo zat naast ons een Cambodjaans gezin uit Amerika , dat op familiebezoek was. Onderwerp van gesprek was uiteraard de verkiezing van Donald Trump tot president van de VS. De boordlichten gingen uit en bij een donker stuk aan de rivier, vlakbij de wal, aanschouwden we een boom vol vuurvliegjes, wat het effect van een reuze kerstboom gaf. Helaas van hele korte duur, want dit moest gefotografeerd worden, zodat de boom helder verlicht werd door vele flitsen, die “kerstboomeffect” definitief lieten verdwijnen. Dan gelijk ook maar de tweede tegenvaller: hoewel er in de kranten had gestaan dat dit de grootste maan in jaren zou zijn, viel mij dit beslist niet op. Twee uur later stapten we van de boot, niets vermoedend van de ramp, die de volgende dag plaats zou vinden.
Zo’n 24 uur later liep diezelfde boot, op de terugweg varend en net zo afgeladen als de vorige dag, vlak voor Kampot ,op een zandbank met stenen. Vrijwel onmiddellijk begon de boot te zinken. Er brak paniek uit en mensen sprongen van boord. Hoewel er vrijwel meteen boten toesnelden om hulp te bieden, kwam deze hulp voor 4 mensen, waarvan drie leden van één familie, te laat. Terwijl de lichamen van 2 opvarenden geborgen waren, werd er de volgende dag nog gezocht naar een moeder en een zoon van 9 jaar. Al deze slachtoffers hadden op het benedendek gezeten en hadden niet kunnen ontsnappen. De 2 vermisten werden later op de dag gevonden. Zo stonden we de volgende dag te kijken naar het restant van wat eens een “sunset” boot was. Bizar om het dek, waarop we zoveel plezier hadden gehad, als een drijvend vlot terug te zien, in de wetenschap dat daaronder nog naar een moeder en zoon gezocht werden door twee mannen met een duikbril. Terwijl we toekeken, werden er 5 schepen aan het gezonken schip vastgemaakt om deze vlot te trekken, maar dat mislukte keer op keer. Vrij snel keerden we deze rampplek de rug toe, aangezien we hier niets te zoeken hadden. De eigenaar van de boot is onmiddellijk gearresteerd op verdenking van “overlading” van het schip en gezocht wordt naar de 50 jarige schipper, die na het zinken van het schip gevlucht was. Volgens een woordvoerder hadden er niet meer dan 50 mensen op deze boot mogen zitten………..
Steeds meer oppositieleden veroordeeld
Premier Hun Sen was ontstemd, omdat hij in de media in één adem werd genoemd met dictators als Kim Jong Un, Robert Mugabe en Vladimir Putin, aangezien zij ook hoopten op een overwinning van Donald Trump. In zijn optiek is hij allesbehalve een dictator en heeft hij al ruim 30 jaar het beste met het volk voor en doet dan ook enorm zijn best om als hoeder van het vaderland over te komen. Op Facebook zijn de familiekiekjes, zijn werkbezoeken in den lande en voetbalinterlands op zijn lifestream te zien. Hij heeft meer dan 5 miljoen likes en het bijzondere is dat deze voor een groot deel uit India en de Filippijnen komen en “kwade tongen” beweren dat deze “gekocht” zijn. Je moet toch ook hierin groter zijn dan de oppositieleider Sam Rainsy?
Zijn duistere kant wordt meer belicht door de Engelstalige kranten, aangezien er nog steeds oppositieleden achter slot en grendel worden gezet wegens hun opvattingen.
Zo werd parlementslid Thak Lany door de rechtbank tot anderhalf jaar cel veroordeeld, omdat ze Hun Sen in verband had gebracht met de moord op de politieke analyticus Kem Ley. Tevens moet ze een boete betalen van 2000 dollar en een symbolische boete van 100 Riel, nog geen cent, als compensatie aan….Hun Sen himself. Dit was de uitspraak van de rechter en daar moest ze het mee doen, ware het niet dat ze deze uitspraak niet afgewacht had en volgens haar man momenteel in Zweden is, om politiek asiel aan te vragen.
Een ander parlementslid was iets minder gelukkig. Senator Hong Sok Hour werd tot maar liefst 7 jaar celstraf veroordeeld, omdat hij op Facebook vraagtekens had gezet over de loop van de exacte grens tussen Vietnam en Cambodja. Hij verklaarde, op basis van kaarten uit 1979, die zo op Google op te roepen zijn, dat Vietnam stukken land van Cambodja inneemt en dat de grens inmiddels op een aantal plaatsen gewijzigd is. De aanklacht was vervalsing van staatsdocumenten en uiteraard werd dit door de rechter gehonoreerd. Ook in deze zaak verordende Hun Sen himself deze arrestatie. Zo is Hong Sok Hour de volgende oppositieleider, die de komende tijd veilig achter de tralies opgeborgen is……….
Een andere zaak die internationaal nogal wat stof heeft doen opwaaien is de gevangenisstraf van 6 maanden tegen Ny Chakrya, voormalig lid van een Adhoc (Humans Rights Group) and loco secretaris van het Nationale Verkiezing Comité en inderdaad lid van de oppositiepartij. Zijn veroordeling beruste op de volgende aanklacht: “Poging tot onrechtmatig gedrag tegen rechterlijke autoriteiten”. Wereldwijd wordt deze veroordeling gezien als “het pesten van de human rights group” en als een “politieke veroordeling”.
Door al deze politieke gevangenen, kan het toch niet lang meer duren voordat een organisatie als bijvoorbeeld Amnesty International aandacht hiervoor gaat vragen……
Dit verslag heeft toch een week eerder het daglicht gezien en dat heeft tot gevolg dat wellicht het volgende verslag over 4 weken geplaatst wordt. Dat is een paar dagen voordat ik naar Vietnam af zal reizen voor een drieweekse vakantie met Ellen. Vervolgens volgt ook een adempauze met de verslaggeving vanuit Cambodja.
met vriendelijke groet,
Li hai,
Marcel Gerritse,
marcelger8@hotmail.com
www.bibliothekenvoorcambodja.nl
De rubberoogst wil maar niet op gang komen en telkenmale is het weer de grootste spelbreker. Na een paar droge, zonnige dagen, trekken de werknemers de rubberplantages in en wordt het bovenste laagje van de schuin naar beneden lopende kerven in de rubberbomen een paar millimeter afgekerfd met een scherp mes, zodat het witte vocht, dat naar boven komt in de verse wond, de bakjes in kan sijpelen, die eronder hangen. Helaas mislukken veel “oogsten”, aangezien het hemelwater op gezette tijden in enorme hoosbuien naar beneden blijft komen. Naast het rubber wordt ook regenwater opgevangen in de duizenden bakjes in zo’n plantage en dat is funest voor de rubbervloeistof. Het devies: wachten tot het droge seizoen, dat maar niet op gang lijkt te komen, definitief begonnen is….. Tevens merk ik nog weinig van de “beloofde” lagere temperaturen.
Gelukkig gaat het de rijstboeren meer voor de wind. De heldergroene rijstvelden zijn aan het “vergelen” en de halmen buigen naar beneden om te laten zien dat hun rijstkorrels zwaar genoeg zijn om geoogst te worden. Soms gaat dit machinaal, maar vaker zie ik de boeren met handzeisen de velden intrekken om “het witte goud” binnen te halen. Voordat het definitief de zakken in gaat, wordt de rijst te drogen gelegd. Hiertoe worden enorme zeilen op erven voor huizen en langs wegen gelegd. Hierop wordt de rijst uitgestrooid, zodat deze rijstdeken in de zon, die zich steeds vaker laat zien, kurkdroog wordt.
Van de 13 trainingsdagen zitten er 7 op en aangezien deze trainingen, die soms ver in de “achterlanden” van deze provincie plaatsvonden, de nodige vertelstof opleverden, dien ik u nu vast deel 1 op. Gezien de ervaringen tot op heden zal er ongetwijfeld een deel 2 verschijnen.
Half november was er het driedaagse waterfestival, Bon Om Teuk genaamd. Vele Cambodjanen gingen naar Phnom Penh om de bootraces bij te wonen en ondergetekende toog met een VSO collega naar Kampot, een vakantieplaats in het zuiden van Cambodja. Een kort verslag hierover, aangezien we getuige waren van de berging van een partyboot, die gezonken was en waarop wij de dag ervoor nog gezeten hadden.
Het verslag word afgesloten met de zoveelste veroordelingen van “tegenstanders” en oppositieleden. Ben de tel kwijt, maar één mevrouw, lid van het Parlement, die Hun Sen onheus had bejegend in een interview en daarvoor anderhalf jaar de cel in zou moeten, ontsprong de dans, omdat ze, volgens haar echtgenoot, inmiddels politiek asiel in Zweden heeft aangevraagd……..
Trainingen van schooldirecteuren en districtsmedewerkers
Wellicht bent u niet op de hoogte van het feit dat “management trainingen” voor directeuren van basisscholen in Nederland 20 jaar geleden nog in de kinderschoenen stonden. Leerkrachten, die in die tijd interesse hadden in het directeursvak en hier naar solliciteerden, hadden na een succesvol gesprek kans leden van de sollicitatiecommissie in de klas te mogen ontvangen. Zo brachten in mijn geval de inspecteur, de burgemeester van de gemeente Oudewater, aangezien het een openbare school betrof, toekomstige collega’s en een tweetal ouders, een bezoek aan mijn reguliere school om een les te volgen. Je kon toch immers geen goede directeur zijn als je geen les kon geven? En zo kon het gebeuren dat er op een goede dag in 1989 een heel regiment aan mensen achterin mijn klas plaatsnam om mijn lesbekwaamheid te observeren………..
Het moge duidelijk zijn dat in Cambodja de situatie ten aanzien van de managementvaardigheden van directeuren vergelijkbaar is met de situatie van Nederland in 1989 en wellicht een trede lager is, gezien de povere vooropleiding, die deze directeuren genoten hebben.
Omdat er weinig cursusmateriaal voor handen was, heb ik de training zelf ontworpen en mijn ervaringen uit Nederland en Cambodja als basis gebruikt. Het zou beslist geen praat en luister sessie worden, waarin ik de deelnemers wel even zou vertellen hoe ze dienen te acteren als (school)leider. Nee, ze zouden zelf aan de slag moeten gaan, ervaringen delen, gezamenlijk oplossingen zoeken voor de dagelijkse problematiek en dat zijn ze weinig gewend tijdens trainingen. Bij binnenkomst in “het leslokaal” zouden ze geconfronteerd worden met een kringopstelling en dat is ook al iets nieuws voor ze. Toch wel enigszins gespannen en met wat minder slaap vooraf, ging ik de eerste sessie in. Hoe zouden ze op dit alles reageren?
Deze eerste 2 trainingen waren een thuiswedstrijd voor Khemra, de vertaler en ondergetekende, want deze vond plaats in het eigen district in een gebouw naast mijn werkplek in de POE. Vooraf hadden we, tot verbazing van de districtsmedewerkers, de frontale opstelling met de netjes in rijen klaargezette stoelen, doorbroken, door de stoelen in een grote kring te zetten, hetgeen nogal wat geschuif tot gevolg had. Op de stoelen deponeerde Khemra een schrift, pen en een flesje water, terwijl ik de eerste posters ophing. De directeuren, die vervolgens binnenkwamen verblikten of verbloosden niet, pakten de neergelegde attributen op en namen plaats. Opvallend dat de dames, die veruit in de minderheid waren, het eerst aanwezig waren en als één blok naast elkaar gingen zitten. De directeur van het districtskantoor nam het woord en heette ons van harte welkom en na het staand “zingen”, eigenlijk was het meer “opzeggen” van het nationale volkslied, konden we beginnen. (Dit welkom vond enkel tweemaal in dit eerste district plaats en werd niet nagevolgd) Na een korte inleiding over hoe deze dag zou verlopen, waarbij Khemra en ik verrassend snel ingespeeld raakten op elkaar d.w.z. niet te lange zinnen in het Engels door mij en vervolgens de Khmervertaling door de in buurt staande Khemra.
Bij het vragenrondje na de inleiding en het voorstellen, kwamen voorzichtig de eerste vragen los. De meest gestelde vraag is inmiddels: “Hoeveel verdienen de directeuren en leerkrachten in Nederland?” Afgezet tegen de amper 200 dollar, die zij per maand op de bankrekening gestort krijgen, zijn onze verdiensten pure rijkdom, want voor hen het is een bedrag dat nauwelijks toereikend is om rond te komen. De minister heeft toegezegd de lonen verder op te schroeven de komende jaren, maar er moet nog heel wat water door de Mekong stromen, voordat er een redelijk loon verdiend wordt in het onderwijs. Daarom zijn trainingen als deze mede zo belangrijk voor hun inkomsten, want………de directeuren en districtsmedewerkers krijgen betaald voor het volgen van een training.
Systeem van allowance
Bij de voorbereidingen van zo’n cursus ben je niet alleen bezig met de aanschaf van materialen en je preparatie van de lesstof, maar vereist ook een gang naar de bank en het stoppen van bedragen in enveloppen. Iedere deelnemer ontvangt namelijk aan het eind van de trainingsdag een toelage van 8 dollar en daarboven tevens reisgeld, in ons geval 2 dollar. Deze toelages worden op ieder niveau betaald en levert in de hoogste regionen (de Ministeriële) het meeste geld op. Ik bevind mij met deze doelgroep in de laagste regio. Toch is dit bedrag voor de directeuren een prettige bijkomstigheid naast hun karige loon. Tegelijkertijd legt dit de enorme zwakte van het hele systeem bloot, want het is voor mij onduidelijk, of men naar de vele trainingen gaat, die overal in het land georganiseerd worden, om “verrijkt” te worden door het geld of door de kennis. We zullen het maar op beide houden. De “grote jongens”, zoals UNICEF, betalen veel meer dan VSO en hun cursussen worden prima bezocht, vooral door de leidinggevenden, die deze buitenkansen niet aan zich voorbij laten gaan. Mijn collega’s van de POE zitten vaak niet op hun plaats, omdat ze één van de lucratieve workshops bijwonen. Het liefst één met overnachting, want die levert nog aanzienlijk meer op. Als je dan met een aantal op een kamer slaapt of bij familie of vrienden, kun je veel geld overhouden…..
Tot op heden heeft niet één directeur de cursus gemist en zijn exact de aantallen, die van te voren opgegeven zijn, gekomen. Iedere training wordt beëindigd met het uitdelen van de enveloppen. De directeur van het eerste district, die zo netjes de workshop opende, woonde deze maar een halve dag bij. In zijn envelop vond hij dus het halve bedrag. Toen de collega’s op mijn kantoor dit ter ore kwamen, leidde dit tot grote hilariteit. Blijkbaar was men dit niet gewoon en druiste het in tegen de “betalingscultuur”. Deze buitenlander hield zich maar van de domme en blijft van mening: “Wie de halve tijd komt, ontvangt ook het halve bedrag, directeur of niet”. (De tweede dag werd de opening door de adjunct verricht. Blijkbaar was er een andere workshop die gevolgd kon worden)
Vervolg cursusdagen
Gelukkig was de onzekerheid vooraf niet nodig geweest, want het werden 7 inspirerende sessies, waarin ook ik leerde van de directeuren en districtsmedewerkers. Ze waren zeer geïnteresseerd in de Nederlandse onderwijssituatie en het “lesaanbod”. Vooral de jongeren zogen als een spons de informatie op en waren, na een “stil” en aftastend begin, niet bang om hun zegje te doen.
De eerste dag maakte een jonge directeur, die zei, dat hij samen met één leerkracht een school van meer dan 300 kinderen moest runnen, de meeste indruk. Gelukkig was het op dit moment vakantie, want anders zou zijn collega er alleen voor gestaan hebben. Zo geeft hij in de ochtend aan drie klassen les. “Hoe gaat dat dan?”, vroeg ik. Hij vertelde dat hij instructie in de ene groep geeft, terwijl de twee andere klassen aan het werk zijn en hopt zo van de ene groep naar de andere voor de instructie. En dan heb ik het in deze cursus over leiderschapskwaliteiten, terwijl deze directeur aan het “overleven” is en feitelijk geen tijd overhoudt voor het nodige directeurswerk.
De 3e en 4e cursus was 30 kilometer verderop en daar werden we in een “zinken” gebouw, naast het districtskantoor ondergebracht. Laat nou net deze dagen de zon fel schijnen en deze ruimte omtoveren tot een ware broeikas. De wand waarop de zon stond en waaraan onze posters hingen, werd zo heet aan de binnenkant, dat de tape vanzelf losliet en we met geen mogelijkheid meer de posters konden vastmaken. Het aanraken van de want leverde al bijna verbrande vingers op. Gelukkig werden er een paar staande fans geplaatst, maar helaas viel toen de stroom voor een paar uur uit. Tegen een uur of drie kwamen donkere wolken opzetten, nam de luchtvochtigheid verder toe en op het moment dat we net vertrokken waren, barstte het onweer in volle hevigheid los. En dan zijn 30 kilometer op een motor erg lang. Hoewel het aardedonker werd, zorgden de lichtflitsen voor een vrijwel permanente verlichting, veranderde de weg in een rivier en was het onmogelijk om sneller dan een kilometer of 25 te rijden. Op mijn vraag aan de achterop zittende Khemra, die geen regenbeschermende kleding bij zich had, of we niet beter ergens konden schuilen, klonk een meewarig gelach. Doorrijden dus maar, ondanks dat het in mijn ogen eigenlijk onverantwoord was. Hoewel ik bij de eerste druppels een poncho over mijn hoofd getrokken had, was ik bij thuiskomst tot op mijn onderbroek nat, rilde ik voor het eerst van de kou in Cambodja en smaakte de douche bijzonder goed.
Hoewel we voor cursus 5 en 6 een hotel gezocht hadden en al flink op weg waren naar het district, dat ver in het achterland was gelegen, kwamen we de eerste dag toch ruim een uur te laat aan op onze bestemming. De reden: een vrijwel onbegaanbare weg. De eerste 15 km verliepen probleemloos, maar toen de betonnen weg overging in een modderige zandweg, zakte ons tempo tot een bedenkelijk niveau. Ik dacht dat Khemra wel ervaring zou hebben met dergelijke wegen, maar nadat ik het stuur van de motor aan hem had overgedragen bleek dat allesbehalve waar. We kwamen tweemaal vast te zitten, zodat ik midden in de blubber af moest stappen, gleed evenzo veel maal uit en moest me met mijn handen opvangen. Gelukkig hadden we een telefoonnummer, zodat we de deelnemers konden laten weten dat we onderweg waren. Vijf kwartier te laat kwamen we, besmeurd onder de modder, op de plaats van bestemming en troffen een groep aan, die netjes en beleefd wachtte op onze komst. Hier hadden we twee prachtige trainingsdagen in een ruimte op een tweede verdieping met uitzicht op de Mekong, die er vlak langs stroomt en ………beide dagen een fris windje, die door de ruimte blies, aangezien alle deuren en ramen wijd open stonden. Helaas blies deze ook de posters van de muren, zodat we dit maal extra tape nodig hadden.......... Op de terugweg konden we de “modderweg” mijden door de pont over de Mekong te nemen, alleen bleek de wachttijd beide keren ruim een uur te zijn, maar dat hadden we er graag voor over…….
In een district met maar 37 lagere scholen, hadden we 1 dag cursus en daar bleken de directeuren en districtsmedewerkers zich verzameld te hebben in een klaslokaal van in een lagere school, dat vlak naast het districtskantoor gelegen was, met als gevolg veel nieuwsgierige kinderen in de deuropening en voor de ramen. Geen plastic en ander afval op het schoolplein, want werd netjes door kinderen verzameld en gedeponeerd op een veld achter ons lokaal en ……..in de brand gestoken, zodat we ’s middags in de vette rook van verbrand plastic zaten.
Het waren al met al 7 geheel verschillende dagen, met een aantal opvallende zaken:
-Het merendeel van de directeuren is man en op leeftijd. De jongere directeuren zijn over het algemeen beter opgeleid, werken prima samen tijdens de coöperatieve oefeningen en staan zichtbaar open voor een cursus als deze. Enkelen van hen spreken iets Engels.
-Het verschil in kennis is erg groot. Het is een uitdaging om alle directeuren te bereiken, zonder dat het te moeilijk wordt voor de “onwetenden” en te makkelijk voor degenen, die er al iets meer kaas van gegeten hebben. Door de opzet van de cursus, waarbij ze veel gezamenlijk konden werken, werden deze verschillen m.i. grotendeels overbrugd en kwam éénieder aan zijn trekken.
-Als ik de enquêteformulieren moet geloven, die aan het eind van de cursusdag zijn ingevuld, hebben alle deelnemers een geweldige dag gehad, maar toch blijf ik met de vraag zitten welk percentage er zit voor het geld en de cursus “uitzit”. Deze vraag wordt gevoed en gelegitimeerd door het volgende: ondanks de vele, vele workshops en trainingen in den lande is er zo ontzettend weinig vooruitgang geboekt de afgelopen jaren. Wellicht dat het systeem dit zelf in de hand werkt……….. Zo heb ik in de POE nog nimmer gezien dat mensen die terugkeerden van een workshop de wetenschap die ze opgedaan hadden, deelden met hun collega’s. Ook is daar soms geen tijd voor, omdat men de volgende dag al weer naar een volgende bestemming is vertrokken. En het werk? Tja, dat blijft liggen en er is niemand die daar om maalt……… Voor mij is het iedere ochtend weer een verrassing met hoeveel collega’s we deze dag samen zullen zijn…….
-Toch had ik deze 7 bijeenkomsten met de districtsmedewerkers en directeuren, waarvoor ik diep mijn petje afneem, voor alle uitdagingen die ze iedere dag weer aangaan, niet willen missen. Naar mijn idee is Cambodja opgebouwd uit een aantal zeven, waarbij van bovenaf geld uitgezeefd wordt. Dit gaat op ieder niveau door, zelfs op POE niveau en dan blijft er zo ontzettend weinig geld over voor het laagste niveau…….de leerkrachten, directeuren, scholen en districtskantoren, want het meeste geld is “ergens” achtergebleven. Enkelen directeuren vertelden dat ze soms bij cursussen niet uitbetaald werden, aangezien “het geld op was”, m.a.w. was blijven hangen in een hogere regio. Respect verdienen deze mensen, die met een gebrek aan leermiddelen, materialen, leerkrachten, soms in lekkende scholen, of scholen zonder elektra er toch maar staan iedere dag, mits ze geen cursus hebben. Ik zie uit naar de volgende 6 bijeenkomsten met deze “overlevers”.
Gezonken partyboot, 4 slachtoffers geborgen
Opeens was er het waterfestival en dit was een welkome adempauze om even te ontsnappen aan de hectiek van de dag. Dat dit veel gereis met zich mee zou brengen nam ik maar even voor lief. De bestemming was Kampot, een liefelijk plaatsje aan een rivier in het zuiden van het land en….vanuit Phnom Penh met de trein te bereiken. Voor mij was dit de hoofdreden om te gaan. De enige spoorlijn die dit land rijk is loopt namelijk langs deze plaats. De treinen rijden alleen in het weekend, zodat we op een zondag vertrokken en na een tweedaags verblijf met de bus terug zouden moeten keren. De treinreis was een belevenis op zich. Er was een aparte wagon voor meegenomen motoren en een vijftal auto’s werden op platte wagons gereden, die achteraan gekoppeld waren. Na vertrek reden we dwars door Phnom Penh, waarbij de huishoudens op enkele meters van de trein gewoon doorgingen, alsof er niets aan de hand was. Na twee uur geboemeld te hebben en we uitzicht hadden over uitgestrekte rijstvelden, stond er opeens iemand met een megafoon in het gangpad. Hij kondigde aan, dat we over enkele minuten zouden stoppen bij een station en hier en kwartier zouden verpozen. zodat iedereen wat te eten en een verfrissing kon kopen want de rit over zo’n 150 km, zou ruim vier uur in beslag nemen.
De dag begon overigens voor een Nederlandse VSO’er, die ook een ticket geboekt had, in mineur aangezien zijn tas met fotocamera, geld en bankpasjes voor het station, terwijl hij nog in de tuk tuk zat, van zijn knieën werd gegraaid door een gast die achterop een motor zat. Op identieke wijze worden kettingen bij mensen afgerukt, tassen uit handen getrokken en dus ook bezittingen uit tuk tuks gestolen. Helaas hebben nogal wat VSO’ers en toeristen op deze wijze met de criminaliteit in Phnom Penh kennis gemaakt. U bent bij deze gewaarschuwd.
In Kampot aangekomen, boekten mijn VSO collega en ik gelijk een kaartje voor een “sunset” boot, waarmee we diezelfde avond de rivier op zouden gaan. Extra aantrekkelijk omdat de maan “levensgroot” zijn gezicht zou laten zien. We waren die avond beslist niet de enigen aan boord en we konden met moeite een zitplaats bovenop het dek vinden. Al met al zaten we met meer dan 150 toeristen, zowel Cambodjaanse als westerse, volgepakt op de boot, waarvan de meesten, net als wij, op matten op het bovendek. Er werd eten en drank geserveerd en er hing een gezellige, ontspannen sfeer, waarin druk werd geconverseerd. Zo zat naast ons een Cambodjaans gezin uit Amerika , dat op familiebezoek was. Onderwerp van gesprek was uiteraard de verkiezing van Donald Trump tot president van de VS. De boordlichten gingen uit en bij een donker stuk aan de rivier, vlakbij de wal, aanschouwden we een boom vol vuurvliegjes, wat het effect van een reuze kerstboom gaf. Helaas van hele korte duur, want dit moest gefotografeerd worden, zodat de boom helder verlicht werd door vele flitsen, die “kerstboomeffect” definitief lieten verdwijnen. Dan gelijk ook maar de tweede tegenvaller: hoewel er in de kranten had gestaan dat dit de grootste maan in jaren zou zijn, viel mij dit beslist niet op. Twee uur later stapten we van de boot, niets vermoedend van de ramp, die de volgende dag plaats zou vinden.
Zo’n 24 uur later liep diezelfde boot, op de terugweg varend en net zo afgeladen als de vorige dag, vlak voor Kampot ,op een zandbank met stenen. Vrijwel onmiddellijk begon de boot te zinken. Er brak paniek uit en mensen sprongen van boord. Hoewel er vrijwel meteen boten toesnelden om hulp te bieden, kwam deze hulp voor 4 mensen, waarvan drie leden van één familie, te laat. Terwijl de lichamen van 2 opvarenden geborgen waren, werd er de volgende dag nog gezocht naar een moeder en een zoon van 9 jaar. Al deze slachtoffers hadden op het benedendek gezeten en hadden niet kunnen ontsnappen. De 2 vermisten werden later op de dag gevonden. Zo stonden we de volgende dag te kijken naar het restant van wat eens een “sunset” boot was. Bizar om het dek, waarop we zoveel plezier hadden gehad, als een drijvend vlot terug te zien, in de wetenschap dat daaronder nog naar een moeder en zoon gezocht werden door twee mannen met een duikbril. Terwijl we toekeken, werden er 5 schepen aan het gezonken schip vastgemaakt om deze vlot te trekken, maar dat mislukte keer op keer. Vrij snel keerden we deze rampplek de rug toe, aangezien we hier niets te zoeken hadden. De eigenaar van de boot is onmiddellijk gearresteerd op verdenking van “overlading” van het schip en gezocht wordt naar de 50 jarige schipper, die na het zinken van het schip gevlucht was. Volgens een woordvoerder hadden er niet meer dan 50 mensen op deze boot mogen zitten………..
Steeds meer oppositieleden veroordeeld
Premier Hun Sen was ontstemd, omdat hij in de media in één adem werd genoemd met dictators als Kim Jong Un, Robert Mugabe en Vladimir Putin, aangezien zij ook hoopten op een overwinning van Donald Trump. In zijn optiek is hij allesbehalve een dictator en heeft hij al ruim 30 jaar het beste met het volk voor en doet dan ook enorm zijn best om als hoeder van het vaderland over te komen. Op Facebook zijn de familiekiekjes, zijn werkbezoeken in den lande en voetbalinterlands op zijn lifestream te zien. Hij heeft meer dan 5 miljoen likes en het bijzondere is dat deze voor een groot deel uit India en de Filippijnen komen en “kwade tongen” beweren dat deze “gekocht” zijn. Je moet toch ook hierin groter zijn dan de oppositieleider Sam Rainsy?
Zijn duistere kant wordt meer belicht door de Engelstalige kranten, aangezien er nog steeds oppositieleden achter slot en grendel worden gezet wegens hun opvattingen.
Zo werd parlementslid Thak Lany door de rechtbank tot anderhalf jaar cel veroordeeld, omdat ze Hun Sen in verband had gebracht met de moord op de politieke analyticus Kem Ley. Tevens moet ze een boete betalen van 2000 dollar en een symbolische boete van 100 Riel, nog geen cent, als compensatie aan….Hun Sen himself. Dit was de uitspraak van de rechter en daar moest ze het mee doen, ware het niet dat ze deze uitspraak niet afgewacht had en volgens haar man momenteel in Zweden is, om politiek asiel aan te vragen.
Een ander parlementslid was iets minder gelukkig. Senator Hong Sok Hour werd tot maar liefst 7 jaar celstraf veroordeeld, omdat hij op Facebook vraagtekens had gezet over de loop van de exacte grens tussen Vietnam en Cambodja. Hij verklaarde, op basis van kaarten uit 1979, die zo op Google op te roepen zijn, dat Vietnam stukken land van Cambodja inneemt en dat de grens inmiddels op een aantal plaatsen gewijzigd is. De aanklacht was vervalsing van staatsdocumenten en uiteraard werd dit door de rechter gehonoreerd. Ook in deze zaak verordende Hun Sen himself deze arrestatie. Zo is Hong Sok Hour de volgende oppositieleider, die de komende tijd veilig achter de tralies opgeborgen is……….
Een andere zaak die internationaal nogal wat stof heeft doen opwaaien is de gevangenisstraf van 6 maanden tegen Ny Chakrya, voormalig lid van een Adhoc (Humans Rights Group) and loco secretaris van het Nationale Verkiezing Comité en inderdaad lid van de oppositiepartij. Zijn veroordeling beruste op de volgende aanklacht: “Poging tot onrechtmatig gedrag tegen rechterlijke autoriteiten”. Wereldwijd wordt deze veroordeling gezien als “het pesten van de human rights group” en als een “politieke veroordeling”.
Door al deze politieke gevangenen, kan het toch niet lang meer duren voordat een organisatie als bijvoorbeeld Amnesty International aandacht hiervoor gaat vragen……
Dit verslag heeft toch een week eerder het daglicht gezien en dat heeft tot gevolg dat wellicht het volgende verslag over 4 weken geplaatst wordt. Dat is een paar dagen voordat ik naar Vietnam af zal reizen voor een drieweekse vakantie met Ellen. Vervolgens volgt ook een adempauze met de verslaggeving vanuit Cambodja.
met vriendelijke groet,
Li hai,
Marcel Gerritse,
marcelger8@hotmail.com
www.bibliothekenvoorcambodja.nl
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
