Het verhaal van Touch

Goedendag, ik zal me eerst even voorstellen. Ik ben Touch Sophanet, een Cambodjaanse jongen van 18 jaar (geboren op 27 – 2 – 1995) en werk in Burly Guest House. Hier ben ik ruim 3 maanden aan het werk. Ik maak ’s morgens vanaf een uur of 7 de 16 kamers schoon op de 5e en 6e verdieping. Daar ben ik tot een uur of 2 en soms wat langer mee bezig. Dan ga ik wat eten en even rusten op het dak van het guest house. Hier slaap ik ook ‘s nachts met nog zo’n 10 andere jongens, waarvan er een aantal al getrouwd zijn, maar te ver van Phnom Penh wonen om iedere dag op en neer te gaan. Sommigen van hen doen overdag de was. Alle lakens, slopen en dekens van het guest house worden namelijk op het dak gewassen en uitgehangen. Anderen maken, net als ik, kamers schoon, of zitten ’s nachts als beveiliger buiten. Zij slapen dan overdag op het dak onder de uitgehangen lakens. ’s Middags werk ik vanaf 4 uur in het restaurant tegenover het guest house, dat dezelfde naam en baas heeft. Daar werk ik tot een uur of 12 ’s nachts. Je kunt dus zeggen dat ik een dubbele baan heb, want nogal wat andere jongens werken alleen ’s middags en ’s avonds in het restaurant. Ik heb eenmaal per maand 2 dagen vrij om naar mijn familie te gaan. Met het schoonmaakwerk verdien ik 3 dollar per ochtend en met het werken in het restaurant 2 dollar, dat is omgerekend in euro’s totaal 4 euro per dag.

Hoe ben ik hier terechtgekomen zal je je misschien afvragen. Ik zal het proberen uit te leggen. Mijn ouders wonen in Condal, een plaatsje zo’n 25 km van Phnom Penh. Mijn vader is leraar Khmer (taal) en mijn moeder boerin, want van het loon van mijn vader kunnen we lang niet rondkomen met ons gezin. Ik heb 2 oudere broers en één jongere broer en zus. Ik ben dus de middelste van 5 kinderen. We hebben 2 koeien en een stuk land, waarop we pepers en mais verbouwen. Op deze wijze kunnen we het financieel net redden. De “primary” school, grade 1 till 6, heb ik zonder problemen doorlopen. In grade 4, toen ik 10 jaar was, ben ik zelfs nog een jaar “gesponsord” door een mevrouw, Joe genaamd, die geld overmaakte vanuit een organisatie. Hiervan kon ik boeken, een schooluniform en een fiets kopen. Helaas is dat opeens na een jaar gestopt en heb ik nooit meer wat van deze mevrouw gehoord. Zonder op te scheppen kan ik zeggen dat ik in die tijd de beste van de klas was. Misschien dat ik daarom wel gesponsord werd. De “lower secondary” school, grade 7 till 9, ging ook nog probleemloos. De problemen begonnen eigenlijk in de “higher secondary school”. Toen ik 17 was en in grade 11 zat, luisterde ik niet meer zo goed naar mijn ouders. Ik ben begonnen te roken, ging ik niet meer naar de kapper en heb ik zelf oorringetjes in gedaan. Kortom ik werd een “bad boy”. In grade 12, net voor de examens ben ik gestopt met school, net als vele anderen met mij. Eigenlijk heb ik het nog lang volgehouden, want veel medeleerlingen zijn al vanaf grade 7 afgehaakt, omdat ze zijn gaan werken en sommige meisjes zijn toen al getrouwd.
Tot voor kort zat ik dus nog op school en je zult je misschien afvragen waarom ik gestopt ben net voordat de examens begonnen? Het antwoord is simpel: “Ik had geen geld om de leerkrachten te betalen”. In Cambodja is het “normaal” dat de leerkrachten, die de examens afnemen, geld krijgen van de examenkandidaten. Eén examen kost je al gauw 2 en 1/2e dollar. Sommige leerkrachten zeggen letterlijk: “Als je niet betaald, krijg je problemen”. Wiskunde in het duurst, want dat is het belangrijkste vak. Dat kan wel 5 dollar of meer kosten. Als je de leerkracht meer betaald, kun je zelfs de vragen krijgen en als je nog meer betaald, soms ook de antwoorden. Kijk maar eens in de examentijd bij winkels waar kopieerapparaten staan en je tegen betaling kunt kopiëren. Het is er overvol met studenten, die vragen van de examens aan het kopiëren zijn. Je komt nauwelijks aan de beurt. En ga na de examens maar eens rond de scholen kijken. Overal vind je dan deze weggegooide papieren terug. Zo’n examen kost je om te beginnen al gauw 25 dollar, omdat je in 8 vakken examen doet. Aangezien we thuis met 5 kinderen zijn, was dat geld er gewoonweg niet. Zelf had ik niet gespaard en mijn geld uitgegeven aan sigaretten en andere leuke dingen. Als je de leerkrachten betaalt, is dat geen garantie dat je zult slagen, maar als je niet betaalt weet je zeker dat je zakt, dus waarom zou ik eraan beginnen. O ja, je weet inmiddels dat mijn vader Kmehr leraar is. Hij mag van mijn moeder geen geld eisen van de kinderen, die examen doen. Als ze geven is het oké, maar hij zal het ze niet verplichten en ze er zeker niet om laten zakken. Maar ja, zoals mijn vader (en moeder), zijn er niet zo veel. Ik ben dus maar niet eens aan de examens begonnen. Mijn ouders hebben nog geprobeerd mij tegen te houden en zeiden, dat ik om mijn toekomst moet denken. Maar ik had geen zin om aan iets te beginnen, waarvoor ik toch niet zou slagen. Staan in Nederland de kranten er vol van als er ergens een vermoeden van examenfraude is? Hahaha, dan moet die verslaggevers maar eens hier komen in de examentijd……..

(Bovenstaand verhaal van Touch over de examens, wordt bevestigd door Navy, mijn VA (Volenteer Assistent), die verslagen voor mij vertaalt van Khmer in Engels en tolkt. Zij is 24 jaar en studeert parttime Ze gaat in het weekend naar de universiteit en studeert ’s avonds. Navy is ervan overtuigd dat 80% van de “geslaagden” van de higher secondary school niet over de noodzakelijke kennis beschikt om te mogen slagen. Drie kwart van de leerkrachten geven in haar ogen niet goed les. Sommige leerkrachten, die Engels zouden moeten geven, spreken het niet eens en volgen het boek tot op de letter. Ook zij heeft betaald voor haar examens in 2008 en is desondanks toch gezakt, tezamen met heel veel klasgenoten. Een medescholier, die weinig naar school kwam en nooit iets deed, maar ruim 100 dollar “investeerde” in het examen, slaagde wel…….. Navy, altijd de rust zelve, windt zich duidelijk op als ik dit onderwerp ter sprake breng. Ze vindt het onrechtvaardig en is bijna niet te stuiten in het noemen van voorbeelden van zaken die volgens haar niet aan de haak zijn. Zij is immer trouw naar school geweest, heeft er hard voor gewerkt en toch zakte ze. Ze heeft nooit betaald voor de vragen en antwoorden en heeft het altijd op eigen kracht willen doen en dat is toen niet gelukt. Je kunt merken dat dit haar nog steeds enorm dwars zit. Zo vertelt ze dat “Wiskundevragen” duur zijn, maar voegt er aan toe dat de antwoorden voor dit vak nog vele malen duurder zijn. Sommige antwoorden kosten 100 dollar. Studenten leggen dan gezamenlijk geld in en delen dan het antwoord. Na dit teleurstellende examen is ze naar Maleisië afgereisd en heeft daar drie jaar gewerkt in verschillende fabrieken. Ze spaarde $5000 en is bij terugkomst certificaten gaan halen en nu studeert ze in het eerste jaar aan de universiteit. Dankzij dit spaarpotje, waarmee ze ook haar alleenstaande moeder onderhoudt, heeft ze voor de komende tijd een goede buffer opgebouwd. Als je nauwelijks geld hebt, moet je dus over een ijzersterk doorzettingsvermogen beschikken, wil je hier verder komen. Ik hoop uit de grond van mijn hart dat het haar zal lukken.)

(vervolg verhaal Touch)
Toen ik besloten had te gaan stoppen met school ben ik alleen naar de hoofdstad gegaan, omdat in zo’n grote stad wel werk te vinden zou zijn. Gelukkig vond ik snel werk en ben ik hier aangenomen. Toen ik nog niet zo lang bij Burly werkte, kwam er een man uit Nederland logeren. Hij kon mijn vader zijn. In het begin was hij een maand achtereen in het guest house en later kwam hij een paar keer terug. Iedere avond rond een uur of tien, half elf komt hij dan naar beneden om een biertje te nemen. De eerste weken zetten we een mandje met 6 flesjes bier en een emmer met ijsblokken bij hem neer, zoals we dat bij iedere klant doen. Maar daar zijn we mee gestopt, omdat hij toch altijd maar één biertje neemt. In die eerste maand verscheen hij soms met een Philipijnse vrouw en man, die ook in het guest house waren en dan namen ze weleens een kan bier. Maar vaker was hij er alleen. Omdat het op dat tijdstip meestal wat minder druk is, kon ik vaak even bij hem gaan zitten, zodat ik mijn Engels wat bij kan spijkeren. Van alle jongens die hier werken, spreek ik het beste Engels. De meesten kunnen enkel de consumptie opnemen in het Engels.

De man noemt mij “a clever boy”, omdat ik zo goed Engels spreek. Hij probeert Khmer te praten, maar daar versta ik soms niks van. We kletsen heel veel. Hij vraagt van alles over mijn land, omdat hij sommige dingen niet begrijpt en soms stelt hij vragen, die ik weer niet snap. Zo vroeg hij een keer naar mijn hobby’s en of ik graag sport. Heb hem maar gezegd dat ik formule 1 races erg leuk vind en graag zo’n raceauto zou besturen. Wat ik ook niet snap is, hoe iemand zijn familie kan verlaten om hier te gaan werken. Soms vertelt hij wat over zijn land. Zo hoorde ik dat er een economische crisis is in Nederland. Dat vind ik wel erg voor de mensen daar. Zoveel werkloosheid.
Pasgeleden stelde hij de vraag waarom we geen 4e verdieping hebben in het guest house. In de lift ga je opeen van 3 naar 5, zo zei hij. Deze vraag was niet zo moeilijk, want dat komt omdat we een Chinese baas hebben en volgens Chinezen is 4 een ongeluksgetal. Hij heeft meerdere hotels hier in de buurt en deze hebben geen van allen een 4e verdieping. Zoals ik al vertelde, slaap ik op het dak, dat is bovenop de negende verdieping. Die man heeft zijn kamer altijd op de 9e verdieping en de lift gaat hier tot de achtste. Hij moet dan het laatste stukje met de trap omhoog. Snap niet dat hij de vierde verdieping mist met de lift. Wij mogen niet met de lift en lopen iedere keer de trappen op naar zolder, zeg maar de 10e verdieping. Voor ons dus wel fijn dat er geen 4e verdieping is.
Bij de verkiezingen mocht ik voor het eerst stemmen. Uiteraard heb ik voor de partij van Sam Rainsy gestemd. Dat is een goede partij, want die maakt ven een donker land een licht land. Mijn hele familie heeft trouwens Sam Rainsy gestemd. De partij die nu aan de macht is slecht en de regering ook. Als je geld hebt, kun je alles doen. De rijken regelen met het geld zelfs de wet. Mijn broer is een keer geslagen door een rijke man en ging aangifte doen. De rijke man zei dat mijn broer geslagen had en hij kreeg nog gelijk ook. Er is geen rechtvaardigheid in dit land. Met geld maak je de wet. Er is zoveel corruptie hier. Dat zal in jullie land wel beter geregeld zijn.

Op één punt verschillen we van mening. Iedere eerste van de maand worden we uitbetaald en dan is het vaak groot feest hier. Met een aantal jongens, die hier werken, drinken we na sluitingstijd (vaak beginnen we al ervoor) de nodige kannen bier, nemen wat te eten en daarna gaan we een nachtclub in. Soms meerdere keren per maand. Deze man zegt constant tegen mij “keep your money in your pocket”, maar ja dat lukt dus niet. We drinken er goed van en de nachtclub is niet goedkoop. We komen dan tegen een uur of half vier terug en dan is het al gauw 7.00 uur. Ja, dan heb ik er soms wel spijt van, maar meer omdat de dag erna zo lang duurt. We hebben in ieder geval veel lol gehad en ik heb me prima vermaakt op de dansvloer.

Vorige keer vroeg hij wat ik wil worden. Nou dat is niet zo moeilijk. Ik wil leraar Engels worden. Dat zou ik echt het liefste doen. Dit werk blijf ik beslist niet mijn leven lang doen en binnenkort ga ik sparen voor mijn studie, alleen nu nog niet. Ik moet eerst een nieuwe smartphone hebben. De vorige is in het water gevallen, waarin de lakens werden gewassen en ik wil een motor kopen….. Ook vroeg hij nog of ik wilde gaan trouwen. Nou voorlopig niet, al hadden mijn ouders al iemand op het oog voor mij. Gelukkig mag je in Cambodja ook zelf bepalen met wie je trouwt. Kinderen wil ik helemaal niet. Tenminste zo denk ik er nu over.

De man heeft mij zijn weblog laten zien en gevraagd of mijn verhaal erop geplaatst mocht worden. Nou, dat vind ik geen enkel probleem. Hij heeft vandaag foto’s van mij gemaakt tijdens het schoonmaken en hij heeft mij gefotografeerd toen ik doorgewerkt had tot bijna 3 uur en ik daarna als een blok in slaap ben gevallen op het dak. Toevallig lig ik daar op een bed, omdat die vrij was. Normaal lig ik op een matje op de grond. Ik geeft dus ook toestemming voor het plaatsen van de foto’s, al heb ik niet gemerkt dat hij die slapende heeft genomen.

O, ja, we hebben hem één keer ongelooflijk beet gehad. Hij was toen nog niet zo lang in Cambodja. We waren al vroeg begonnen met onze “Burly-boys-party”, zoals de man deze feestjes later ging noemen en ik zei tegen hem dat het mijn verjaardagspartij was. Terwijl hij anders nooit meedeed, bestelde hij toen zowaar 2 kannen met bier en het werd erg gezellig. Jammer dat je maar één keer per jaar jarig kunt zijn. Met mijn echte verjaardag ben ik het verslag begonnen………… vertel het hem maar niet door……..

Bedankt dat ik mijn verhaal hier kwijt kon,

Li hai,

Touch Sophanet.